Ελλάδα και αραβικές διαμάχες (Αλλαγή στρατηγικής, ο αγωγός East Med, και η Αραβική πολιτική)

Θοδωρής Παπαδόπουλος, Αντιπτέραρχος (Ι) εα

Την τελευταία περίοδο πολύς λόγος γίνεται για την στρατηγική αξία της Νότιο-Ανατολικής Λεκάνης της Μεσογείου αλλά και για την Μέση ανατολή ειδικότερα.

Αναλύσεις επί αναλύσεων για συμμαχίες μεταξύ κρατών ,για λυκοφιλίες, για πρόσκαιρες συμμαχίες, για αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα ή και συμπίπτοντα καμιά φορά, συμπληρώνουν το παζλ της ευρύτερης περιοχής

Η επί δεκαετίες διαμάχη (εμπόλεμη κατάσταση) και το άσβεστο μίσος Ισραηλινών και Παλαιστίνιων δεν λέει να κοπάσει, αλλά τα συγκρουόμενα συμφέροντα των Αμερικανών και των Ρώσων επιτείνουν την κατάσταση με μια συνεχή αιματοχυσία δυστυχώς κυρίως των αμάχων.

Βασικοί παίκτες στην περιοχή είναι το Ισραήλ ,η Παλαιστινιακή Αρχή, η Αίγυπτος ,η Τουρκία η Ρωσία ,η Αμερική και περιφερειακοί η Ελλάδα και η Κύπρος (για δικούς τους λόγους) η Συρία, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία , το Κατάρ.

Εν αρχή ην :

Α) Η Αραβική Άνοιξη που ονομάστηκε έτσι ένα κύμα διαδηλώσεων και διαμαρτυριών στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική , που εκδηλώθηκε από τις 18 Δεκεμβρίου του 2010 με σκοπό την εγκαθίδρυση της …….Δημοκρατίας!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Β) Ο Συριακός εμφύλιος πόλεμος μέχρι σήμερα είναι μια εμφύλια διαμάχη σε εξέλιξη από τον Μάρτιο του 2011 στη Συρία. Ο πόλεμος έχει τις απαρχές του και αυτός στην εξέγερση που ξέσπασε στη Συρία στο πλαίσιο της Αραβικής Άνοιξης

Γ) Οι άλλες Άνοιξες:

1) Αιγυπτιακή επανάσταση του 2011

2) Εξέγερση στην Τυνησία (τέλη 2010-αρχές 2011)

3) Πρώτος Λιβυκός εμφύλιος πόλεμος 2011

4) Δεύτερος Λιβυκός Εμφύλιος Πόλεμος (2014-σήμερα)

(καταστροφή του Λιβυκού κράτους εν μια νυκτί)

5) Διαδηλώσεις στην Υεμένη το 2011

Όλες οι παραπάνω «εξεγέρσεις» σκοπό είχαν να φέρουν στην Δημοκρατία στις χώρες τους βοηθούντων των ΗΠΑ που όταν απαιτείται «εξάγουν δημοκρατία». ‘Όπως για παράδειγμά καθημερινά τραγούδαγαν τα δυτικά συστημικά ΜΜΕ τι γινόταν στην πλατεία Ταχρίρ της Αιγύπτου διότι έπρεπε να φύγει ο δικτάτορας πρώην αρχηγός της αεροπορίας Μουμπάρακ και τους προέκυψε νέος δικτάτορας ο νυν αρχηγός το στρατού ο Σίσι. (φίλος μας κι αυτός) και τώρα δεν κουνιέται φύλλο.

Οι Αμερικάνοι υποκίνησαν όλα αυτά τα «κινήματα» – «εξεγέρσεις» για δικούς τους λόγους και μάλιστα όλους τους μαχητές του ISIS που δραστηριοποιούνταν τότε στις περιοχές αυτές η κυρία Χίλαρι Κλίντον, ΥΠΕΞ τότε της χώρας της, τους αποκαλούσε «Freedom Fighters». Αργότερα βέβαια το «κράτος – χαλιφάτο του ISIS έγινε πηγή του κακού.

Δ) Η κίνηση της Τουρκίας να προχωρήσει σε σύναψη Μνημονίου Συνεργασίας για την οριοθέτηση ΑΟΖ με την προσωρινή, αλλά αναγνωρισθείσα από τον ΟΗΕ, κυβέρνηση της Λιβύης είναι μια ενέργεια που εντάσσεται σε μια συνολικότερη στρατηγική της Τουρκίας για την προβολή των διεκδικήσεών της στο Αιγαίο και τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Είναι το «Παράνομο» σύμφωνο μεταξύ Τουρκίας Λιβύης Δεκέμβριος του 2019.

Ε) Η αρχική συμφωνία των τριών + ένα (3+1) μεταξύ Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας και είς εύθετο χρόνο της Ιταλίας για τον αγωγό Eastern Mediterranean (East Med) τον Γενάρη του 2020. (Το +1 αφορά τις ΗΠΑ για να μην ξεχνιόμαστε) !!

(Η υπογραφή της Συμφωνίας σε τριμερές σχήμα μπορούσε να είχε λάβει χώρα από τον Φεβρουάριο του 2019, ωστόσο στόχος της τότε Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν απλά η υπογραφή αλλά η συμμετοχή και της Ιταλίας στους υπογράφοντες. Η πρόσφατη επιστολή του υπουργού Οικονομικής Ανάπτυξης της Ιταλίας στην οποία αναφέρει γενικόλογα ότι η Ιταλία συνεχίζει να στηρίζει τον αγωγό «στα πλαίσια των Ευρωπαϊκών Σχεδίων Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI)» είναι σαφές ότι δεν αρκεί.)

Οι πρόσφατες πληροφορίες για συνεννοήσεις μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ για συνεργασία στις εξαγωγές φυσικού αερίου και το αιγυπτιακό «λάθος» στη χαρτογράφηση των οικοπέδων εκμετάλλευσης στην Ανατολική Μεσόγειο θέτουν εκτός σχεδίων τον πολυθρύλητο αγωγό East Med και εν αμφιβόλω τη φαινομενικά αρραγή συμμαχία Αθήνας-Καΐρου-Λευκωσίας. Μια σειρά από λάθος εκτιμήσεις και υπερβολικές προσδοκίες ίσως να έχτισαν στρατηγικές μακριά από την γεωπολιτική πραγματικότητα.

Για τον East Med έχω αναφερθεί αναλυτικά με τις παρακάτω αναρτήσεις και είχα υποσχεθεί ότι το θέμα θα το παρακολουθώ. Παρά τις κάποιες διάφορες επιφυλάξεις μου τότε είχα καλωσορίσει την πρωτοβουλία του East Med.

https://www.facebook.com/groups/732547873748700/permalink/1072189493117868

https://www.facebook.com/groups/haf.sasi/permalink/2457780291144954

https://new-economy.gr/2020/05/04/east-med/

https://www.facebook.com/papadopoulos.theodoros.9/posts/10158476285133455

Στη δεκαετία του 1990 η επίλυση του Κυπριακού και των ελληνοτουρκικών διαφορών βασίστηκε στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Η στρατηγική αυτή μετέθετε ουσιαστικά την επίλυση των προβλημάτων αυτών από την τριγωνική σχέση Ελλάδα-Τουρκία-ΗΠΑ και το πλαίσιο του ΟΗΕ στη σχέση Ελλάδα-ΕΕ-Τουρκία, όπου η ελληνική επιρροή ήταν πολύ μεγαλύτερη. Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ ήταν η κορυφαία επιτυχία αυτής της στρατηγικής. Μετά όμως τη σωστή, κατά την γνώμη μου, απόρριψη του σχεδίου Ανάν, η ευρωπαϊκή στρατηγική εγκαταλείφθηκε. Άλλωστε και η Ερντογανική Τουρκία δεν είχε καμία διάθεση να τηρήσει τους όρους που έθετε η ιδιότητα του υποψηφίου κράτους-μέλους. Ο Ερντογάν είχε χρησιμοποιήσει την ενταξιακή διαδικασία για να επιτύχει τη σύμπηξη μιας ευρείας πολιτικής και κοινωνικής συμμαχίας και να αποδυναμώσει πλήρως την Κεμαλική -πολιτική και στρατιωτική- ελίτ. Στη συνέχεια, η Άγκυρα δεν είχε ανάγκη αυτό το εργαλείο και «άνοιγε τα φτερά της» προς την εκπλήρωση των ηγεμονικών αξιώσεων της στη Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Ίσως να θέλουν να οικοδομήσουν μια σύγχρονη Οθωμανική Αυτοκρατορία στα πλαίσια της σημερινής πραγματικότητας στον κόσμο που έρχεται, φυσικά αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς την «Γαλάζια Πατρίδα ,(Mani Vatan)»

Με τη ραγδαία υποχώρηση του προνομιακού για την Ελλάδα και την Κύπρο πλαισίου της ΕΕ, το «Ελ Ντοράντο» των υδρογονανθράκων και οι συμμαχίες που θα έφερνε αντιμετωπίστηκαν ως η απάντηση στο διαφαινόμενο στρατηγικό αδιέξοδο. Καθώς η Ευρωζώνη επέβαλλε καθεστώς μειωμένης οικονομικής αλλά και άλλης κυριαρχίας στην Ελλάδα και η Ουάσιγκτον δεν έδειχνε ενδιαφέρον να αναμειχθεί ενεργά στην Ανατολική Μεσόγειο, οι διάφορες τριμερείς ή τετραμερείς συμμαχίες με Ισραήλ και Αίγυπτο και εσχάτως με τα Εμιράτα παρουσιάζονταν ως μείζονες ευκαιρίες για «απομόνωση» της Τουρκίας και αποτροπή των ηγεμονικών αξιώσεων της. Μόνο που η νέα αυτή στρατηγική συμμαχιών στηριζόταν και στηρίζεται σε τέσσερις υποθέσεις, ευσεβείς πόθους.

Πρώτη υπόθεση ήταν ότι τα κοιτάσματα στην κυπριακή και την ελληνική ΑΟΖ θα είναι αρκετά μεγάλα ώστε να προκαλέσουν το σοβαρό ενδιαφέρον των πολυεθνικών πετρελαϊκών εταιρειών. Αυτοί οι πολυεθνικοί γίγαντες, συνέχιζε το αφήγημα, θα κινητοποιούσαν την πολιτική επιρροή τους στις ΗΠΑ ,στην Γαλλία ή και αλλού και θα ενεργοποιούσαν την αμερικανική ισχύ εναντίον οποιασδήποτε τουρκικής διεκδίκησης. Την ίδια στιγμή, κυβερνήσεις, επιστημονικά συνέδρια και δεξαμενές σκέψης διακινούσαν το επιχείρημα ότι το φυσικό αέριο Κύπρου, Ισραήλ και Ελλάδας θα αποτελούσε σοβαρό παράγοντα μείωσης της εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο.(sic) Τελικά τα κοιτάσματα της Κύπρου είναι τόσο μικρά που δεν μπορούν να συντηρήσουν ούτε ένα μεγάλο εργοστάσιο υγροποίησης αερίου στο νησί, ενώ τα κοιτάσματα του Ισραήλ, αν και σαφώς μεγαλύτερα, δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να αποτελέσουν άξια λόγου εναλλακτική πηγή αερίου για τις ευρωπαϊκές ανάγκες. Ενδιαφέρον από πολυεθνικές πετρελαϊκές εταιρείες υπήρξε αλλά τελικά το κοίτασμα δεν ήταν τέτοιο ώστε να οδηγήσει σε αμερικανική αποτροπή των τουρκικών επιθετικών ενεργειών. Άλλα ζητήματα, όπως οι ρωσικοί πύραυλοι S-400, η σύλληψη του πάστορα Andrew Brunson και η παραμονή του Φετουλάχ Γκιουλέν στις ΗΠΑ υπήρξαν τα γεγονότα που προκάλεσαν σημαντικές τριβές στις σχέσεις Ουάσιγκτον-Άγκυρας και όχι οι τουρκικές παραβιάσεις της κυπριακής κυριαρχίας. Αυτές οι αμερικανική πολιτική πέραν κάποιων λεκτικών αποδοκιμασιών τις αγνόησε.

Δεύτερη υπόθεση ήταν η κατασκευή του αγωγού East Med. Πρόκειται για ένα έργο εξαιρετικά δύσκολο να κατασκευαστεί λόγω του ιδιόμορφου βυθού της Ανατολικής Μεσογείου, και γι’ αυτό εξαιρετικά δαπανηρό. (Περιγράφονται όλα τα τεχνικά χαρακτηριστικά του στις αναρτήσεις μου) Είναι προφανές ότι ένα τέτοιο έργο δεν θα μπορούσε να στηριχθεί οικονομικά στα ήδη γνωστά κοιτάσματα της Κύπρου και του Ισραήλ. Γι’ αυτό και, παρά την ένταξή του στα ευρωπαϊκά έργα υποδομής και τη μελέτη βιωσιμότητας που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ, δεν βρέθηκε ποτέ χρηματοδότης και η κύρια χώρα υποδοχής του αερίου, η Ιταλία, δεν προσχώρησε ποτέ ουσιαστικά στο έργο αυτό. Η Αίγυπτος, που είναι η κύρια παραγωγός φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν επέδειξε ποτέ ιδιαίτερο ενδιαφέρον για συμμετοχή καθώς έχει εκτεταμένες εγκαταστάσεις υγροποίησης αερίου και ίσως έβλεπε το έργο ως ανταγωνιστικό των δικών της εξαγωγών.

Το Ισραήλ από την αρχή των συζητήσεων προέκρινε τη λύση της διέλευσης του αερίου μέσω αγωγού από την Κύπρο και την μεταφορά του με υποθαλάσσιο αγωγό (πολύ μικρότερης απόστασης από τον East Med) στην Τουρκία και τη διοχέτευσή του στην ολοένα διευρυνόμενη τουρκική αγορά. Πρόκειται για το πιο ορθολογικό οικονομοτεχνικά σενάριο που όμως προϋπέθετε είτε την επίλυση του Κυπριακού και την επανένωση του νησιού ή μια ad hoc διευθέτηση που θα νομιμοποιούσε την τουρκική κατοχή της βόρειας Κύπρου. Όταν αυτό το σενάριο απορρίφθηκε, το Ισραήλ δεν είχε πια ενδιαφέρον για το έργο. Δεν ήταν όμως ανόητο να αποχωρήσει από τον σχεδιασμό ενός έργου που δεν του κόστιζε τίποτε ενώ του πρόσφερε μια στενή σχέση με Λευκωσία και Αθήνα που θα ήταν αδιανόητη στις αρχές της δεκαετίας του 2000. ΤΩΡΑ ΣΤΡΕΦΕΤΑΙ ΠΡΟΣ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΛΥΣΕΙΣ, ΟΠΩΣ Η ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΤΟΥ, ΠΑΡΑΚΑΜΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ.!!!

Τρίτη υπόθεση χτίστηκε στη βάση των δύο παραπάνω. Πρόκειται για την πεποίθηση ότι η Κύπρος θα μπορεί ανενόχλητη να προβεί στην έρευνα και την εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου της, καθώς το Τελ Αβίβ και η Ουάσιγκτον δεν θα επέτρεπαν την εκδήλωση πραγματικών τουρκικών απειλών. Μάλιστα, πήγαιναν ένα βήμα παραπέρα θεωρώντας ότι η ανεύρεση των κοιτασμάτων και ο πακτωλός που θα προέλθει από την εκμετάλλευσή τους, θα πιέσουν την τουρκοκυπριακή πλευρά να προσέλθει σε ουσιαστική διαπραγμάτευση για την επίλυση του Κυπριακού. Οι εκτιμήσεις αποδείχθηκαν λάθος. Η Τουρκία προέβη στις πιο σοβαρές παραβιάσεις στα χωρικά ύδατα της Κυπριακής Δημοκρατίας και σε πρώτη από το 1974 αμφισβήτηση του εδαφικού status quo στα Βαρώσια, απείλησε ότι θα βυθίσει γεωτρύπανα άλλων χωρών χωρίς ιδιαίτερη ενόχληση από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Σήμερα μάλιστα προσέρχεται στις πενταμερείς συνομιλίες με δηλώσεις για συνομοσπονδία, δηλαδή για χωριστά κράτη στο νησί.

Η Άγκυρα βρήκε μάλιστα ευκαιρία να προβάλει όλες τις αξιώσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο και να προχωρήσει στην παράνομη αλλά ισχύουσα συμφωνία χάραξης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με την κυβέρνηση της Τρίπολης στη Λιβύη. Θέτει υπό de facto απαγόρευση την έρευνα και την εκμετάλλευση για υδρογονάνθρακες στην περιοχή ανατολικά της Ρόδου και ουσιαστικά ακυρώνει στην πράξη την ελληνική θέση περί συνορευουσών AOZ Ελλάδας και Κύπρου. Με αυτό τον τρόπο δηλώνει ότι οποιοδήποτε έργο ή πρόγραμμα συνεργασίας στην περιοχή αυτή θα πρέπει να έχει και τη δική της συναίνεση. Η στάση αυτή της Τουρκίας δεν είναι απροσδόκητη αλλά συνάδει με τη συνολική πολιτική της απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο τα τελευταία σαράντα πέντε χρόνια.

Τέταρτη υπόθεση αποτελείται από τις επιλογές των συμμαχιών απέναντι στην Τουρκία. Οι ελληνικές κυβερνήσεις θεώρησαν ότι είναι δυνατόν να χρησιμοποιήσουν τις αντιπαλότητες της Τουρκίας με μεσανατολικές Αραβικές και Μουσουλμανικές δυνάμεις προς όφελος των ελληνικών συμφερόντων. Πρόκειται για σφάλμα ολκής κατά την άποψή μου. Μέχρι τη δεκαετία του 2000 η Ελλάδα είχε προσφέρει τις υπηρεσίες της για μεσολάβηση στην Μέση Ανατολή αλλά δεν εμπλεκόταν ΠΟΤΕ στις μεσανατολικές-Αραβικές-Μουσουλμανικές διαμάχες.

Η πρωτοβουλίες του Ανδρέα Παπανδρέου για:

– την έξοδο του Αραφάτ και των Παλαιστινίων μαχητών από τη Βηρυτό

-την συνάντηση Μιτεράν-Καντάφι στην Κρήτη,

-η πρωτοβουλία Κρανιδιώτη για διάλογο Ισραηλινών και Παλαιστινίων την περίοδο της ειρηνευτικής Διαδικασίας του Όσλο,

και οι πρωτοβουλίες του Νίκου Κοτζιά με τις Συναντήσεις της Ρόδου για την Περιφερειακή Ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο και τις Διασκέψεις για τον θρησκευτικό πλουραλισμό στη Μέση Ανατολή, αποτέλεσαν μερικά κορυφαία παραδείγματα του μεσολαβητικού αυτού ρόλου μας , αλλά χωρίς άμεση εμπλοκή με τους Άραβες αλλά και όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.

Εντούτοις η ελληνική στρατηγική μετά το 2009 (όλων των κυβερνήσεων) σταδιακά εμπλέκεται στα μεσανατολικές διαμάχες και γίνεται μέρος τους.

_Παρέχει επιχειρησιακό πεδίο για ισραηλινές στρατιωτικές ασκήσεις που έχουν προφανή στόχο το Ιράν, μια χώρα φιλική προς την Ελλάδα, την μόνη που δέχθηκε να χορηγήσει πετρέλαιο με πίστωση και σε χαμηλές τιμές την περίοδο της μνημονιακής χρεοκοπίας.

_Εμπλέκεται σε συμμαχίες με τα Εμιράτα και την Σαουδική Αραβία κατά του Ιράν,

_και αναμειγνύεται στην λιβυκή σύγκρουση υιοθετώντας τον έναν ή τον άλλο πολέμαρχο. Αγνοεί το γεγονός ότι όταν αναμειγνύεσαι σε μια κρίση, όπως η λιβυκή, θα πρέπει να έχεις τα μέσα να στηρίξεις τον «ευνοούμενό» σου στο πεδίο της στρατιωτικής αντιπαράθεσης, αλλιώς θα βγεις χαμένος όποια πλευρά κι αν κερδίσει.

«Ο εχθρός του εχθρού μου δεν γίνεται ποτέ φίλος μου» λέει μια λαϊκή παροιμία.

Αυτό που επίσης φαίνεται να μην έγινε κατανοητό κατά τη χάραξη αυτής της στρατηγικής είναι οι βασικοί παράγοντες που διέπουν την εξωτερική πολιτική στη Μέση Ανατολή.

Ο ένας είναι το ισοζύγιο της ωμής ισχύος και ο άλλος η επιβίωση του καθεστώτος.

Όλα τα άλλα, διεθνές δίκαιο, θεσμοί, κανόνες και συμφωνίες, έρχονται σε δεύτερη μοίρα.

Η Ελλάδα πρώτον:

δεν μπορεί –γιατί ποτέ δεν ανέπτυξε μηχανισμούς αποικιακής ή αυτοκρατορικής διαχείρισης των διεθνών θεμάτων.

και δεύτερον,

δεν τη συμφέρει να επαφίεται αποκλειστικά στην ωμή ισχύ ή στη στήριξη των μεσανατολικών καθεστώτων για την επίλυση των προβλημάτων της με τους γείτονες.

Η πρόσφατη επαμφοτερίζουσα στάση της Αιγύπτου απέναντι στην Τουρκία και η αλλαγή πλεύσης του Ισραήλ σχετικά με τον αγωγό επιβεβαιώνουν τα βασικά κριτήρια που διέπουν τη λήψη αποφάσεων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Άλλωστε, άλλες είναι οι προτεραιότητες ασφάλειας της Αιγύπτου, του Ισραήλ ή των Εμιράτων και άλλες της Ελλάδας και της Κύπρου.

Ιδιαίτερη προσοχής ή μελέτης πρέπει επίσης να γίνει και για το γεγονός ότι τη στρατηγική αυτή υποστήριξε το μεγαλύτερο μέρος της ελλαδικής και κυπριακής δημοσιογραφίας καθώς και σημαντικό μέρος των αναλυτών, σε πείσμα πολλές φορές των πραγματικών δεδομένων, όπως για παράδειγμα τα μικρά κοιτάσματα στην κυπριακή ΑΟΖ. Ελάχιστα έχει αναφερθεί από τα ΜΜΕ και κατά συνέπεια ο λαός δεν το γνωρίζει.

Όσο πιο γρήγορα απεμπλακούμε από τη μεσανατολική περιπέτεια της ελληνικής στρατηγικής και επανέλθουμε σε μεσολαβητικούς ρόλους και ΜΟΝΟΝ και στη χάραξη στρατηγικής σε πεδία που έχουμε επιρροή, όπως τα Βαλκάνια και η Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο το καλύτερο. Δεν υπάρχουν αυταπάτες ότι η πορεία στα δύο αυτά πεδία θα είναι εύκολη.

Οι τριμερής, οι τετραμερής ,οι πενταμερής ,οι πρωτόγνωρες στρατιωτικές συνεργασίες με κορυφαία τον δανεισμό μιας Μοίρας Βλημάτων Patriot στη Σαουδική Αραβία εύχομαι να μας βγουν σε καλό αν και πολύ αμφιβάλω. Τα όποια όπλα, (Βλήματα, Πλοία, Αεροπλάνα, κλπ.) δεν «δανείζονται» αλλά ενισχύουν την άμυνα ή την επίθεση κάποιού εναντίον κάποιου άλλου.

Τα πρόσκαιρα οφέλη στην εξωτερική πολιτική συνήθως δεν είναι καλά μακροχρόνια ,τα λέγουν και εντυπώσεις.

Η στρατηγική μας θα πρέπει να είναι:

Πρώτον όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιρροή στα βαλκάνια όπως οικονομική, κοινωνική ,πολιτική , στρατιωτική ,εκπαιδευτική-μορφωτική και κάθε άλλης μορφής.

Δεύτερον αποστέρηση της Τουρκίας σε όλα τα παραπάνω με κάθε τρόπο και μέσα από τα πλαίσια της ΕΕ.

Η Συμφωνία των Πρεσπών ανεξαρτήτως της όποιας κριτικής μας άνοιξε δρόμους και στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη.

Η συμφωνία με την Αλβανία για επίλυση του θέματος της ΑΟΖ στο ΔΔ της Χάγης είναι στη σωστή κατεύθυνση αν και προσωπικά πιστεύω ότι το θέμα έπρεπε να παραπεμφθεί στο Αμβούργο. (Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας – ITLOS, ή ΔΔΔΘ, είναι ένα διεθνές διακυβερνητικό όργανο που δημιουργήθηκε κάτ.΄ εντολή του άρθρου 287 της Σύμβασης των Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας και συγκεκριμένα δια των 6, 7, και 8)

Ενίσχυση και ενδυνάμωση των σχέσεων με την Βουλγαρία και την Σερβία πρέπει να είναι η προσπάθειά μας

Όλα τα παραπάνω αλλά και άλλα χρειάζονται μεθοδική δουλειά για ένα νέο πλαίσιο διαβαλκανικής συνεργασίας που θα αποτρέπει τον τουρκικό ηγεμονισμό.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα σκληρό πεδίο ισχύος, αντιθέσεων και ανταγωνισμών, στο οποίο όμως μπορούμε να βρούμε συμμάχους, όπως όταν πετύχαμε τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα ή την είσοδο της Κύπρου στην ΕΕ.

Η στρατηγική στην εξωτερική πολιτική πρέπει να έχει μακροπρόθεσμους ορίζοντες όχι κοντόφθαλμες εστιάσεις για πρόσκαιρα οφέλη – εντυπώσεις και κυρίως όχι λαϊκισμούς και κομματικές αντιπαραθέσεις για ψηφοσυλλεκτική

Οψόμεθα εις …. το μέλλον για να δούμε ποια στρατηγική υπήρξε η καλύτερη.