Γιάννης Σιάτρας: Ο νέος μακροχρόνιος κύκλος και η πρώτη μεγάλη ανοδική φάση της χρηματιστηριακής αγοράς
Του Γιάννη Σιάτρα
Από το 2008, κατά διαστήματα, πέρασα αρκετούς μήνες της ζωής μου, καταχωρώντας τιμές και άλλα στατιστικά στοιχεία των μετοχών και του Χρηματιστηρίου, για την περίοδο 1880 μέχρι και σήμερα. Προτιμούσα να κάνω εγώ αυτή τη δουλειά, παρά να το αναθέτω σε κάποιον υπάλληλο της εταιρίας. Ο λόγος είναι πως, όταν καταχωρείς ο ίδιος πρωτογενή στοιχεία -και όταν το κάνεις αυτό με προσοχή- τα “ζεις”. Τα ζεις και νιώθεις την εξέλιξή τους. Όταν το κάνεις αυτό για μία τόσο μεγάλη περίοδο, βλέπεις τις εξελίξεις “μακροσκοπικά”. Αποστασιοποιείσαι από τις καθημερινές διακυμάνσεις και βλέπεις τις εξελίξεις σε μεγάλες χρονικές περιόδους. Και έτσι καταλαβαίνεις το πώς λειτουργούν οι παράγοντες του χρόνου, των πολιτικών εξελίξεων, των οικονομικών γεγονότων και των επιδράσεων από το εξωτερικό, στη χρηματιστηριακή αγορά της χώρας.
Βέβαια, πέραν των ιστορικών παρατηρήσεων, επί τρεις περίπου δεκαετίες, παρακολουθώ τη συμπεριφορά των μετοχών σε -σχεδόν- καθημερινή βάση. Όταν το κάνεις αυτό, αποκτάς την ικανότητα να διακρίνεις το πώς θα κινηθούν οι μετοχές στο επόμενο διάστημα ή τί ετοιμάζεται να γίνει.
Από τα μέσα του 2016, άρχισα να διακρίνω μία -ανεπαίσθητη στην αρχή- αλλαγή στη συμπεριφορά των μετοχών. Από το 2017, έγινε εμφανές σε μένα -ενδεχομένως και σε άλλους- ότι είχε ξεκινήσει μία “δομική” μετατόπιση των τιμών των μετοχών. Δηλαδή, μετά την πτώση του Γενικού Δείκτη κατά το μήνα Φεβρουάριο του 2016 (υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο από το 1989), οι τιμές των μετοχών άρχισαν να κινούνται αργά ανοδικά -σχεδόν στο σύνολό τους- παρά το ότι η κίνηση αυτή δε δικαιολογούνταν από τα αποτελέσματα των εταιριών. Για παράδειγμα, στις αρχές του 2016, το 68% των μετοχών, είχε τιμή κάτω από € 1,00. Στις αρχές του 2018, το ποσοστό αυτό είχε περιοριστεί σε 57%. Σήμερα, είναι 46%. Αυτό είναι ένα από τα πολλά στοιχεία που τεκμηρίωναν αυτή τη “δομική μετατόπιση”. (Σημείωση: Σε χρηματιστηριακό επίπεδο, ένας κύκλος ξεκινάει από ένα “μακροχρόνιο χαμηλό” σημείο του χρηματιστηριακού δείκτη και τελειώνει σε ένα άλλο “μακροχρόνιο χαμηλό”. Τη στιγμή εκείνη ξεκινάει ο επόμενος μακροχρόνιος κύκλος.)
Την περίοδο εκείνη, σε άρθρα μου και σε ομιλίες μου υποστήριζα ότι, “από τα μέσα του 2016, κάτι άλλαζε στην Ελλάδα και ότι, ήταν σα να εισερχόμασταν σε ένα νέο μακροχρόνιο κύκλο”. Δηλαδή, σημειώνονταν μία μεγάλη αλλαγή στην πολιτική κατάσταση, στην οικονομία, στην κοινωνία και -αντανακλαστικά- και στο Χρηματιστήριο, αφού σ’ αυτό αντανακλώνται όλες σχεδόν οι εξελίξεις σε μία οικονομία και σε μία χώρα.
Πολιτικά, η αλλαγή εκείνη θα μπορούσε να εντοπιστεί στη “στροφή” της Κυβέρνησης Τσίπρα από τη συγκρουσιακή στάση του 2015, στην αποδοχή της πραγματικότητας που είχε δημιουργηθεί και στη συνεργασία της με τους δανειστές.
Την περίοδο εκείνη, έκλεισε ένας μακροχρόνιος κύκλος που είχε αρχίσει κάποια στιγμή στις αρχές της δεκαετίας του 1980 (ενδεχομένως το 1984) και ξεκίνησε ένας νέος. Στους κύκλους αυτούς, έχω αναφερθεί πολλές φορές. Είναι λίγοι στη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου και, χρονικά, είναι πολύ μεγάλοι. Ο προηγούμενος διήρκεσε περισσότερα από 30 χρόνια (1984-2016). Δε ξέρουμε πόσο θα διαρκέσει αυτός, αλλά σίγουρα θα είναι μεγάλος. Εκτιμώ ότι ο ιστορικός του μέλλοντος, θα ονομάσει τον κύκλο αυτόν ως τον “κύκλο του ευρωπαϊκού ρεαλισμού”. Δεν είναι του παρόντος να αναλύσουμε το γιατί.
Το πρόβλημα με αυτούς τους μακροχρόνιους κύκλους είναι ότι δύσκολα μπορούμε να τους αναγνωρίσουμε από την αρχή ή να αντιληφθούμε το τέλος τους. Και αυτό επειδή, καθώς η εμφάνισή τους είναι σπάνια -δε θα ζήσουμε περισσότερους από δύο στην ενήλικη ζωή μας- δε μπορούμε να αποτυπώσουμε στο μυαλό μας τα χαρακτηριστικά τους, ώστε να τους αναγνωρίσουμε όταν εμφανίζονται ή όταν εξαντλούνται και τελειώνουν. Τους αντιλαμβανόμαστε κάποια στιγμή αργότερα.
Οι κύκλοι αυτοί μπορούν να γίνουν αντιληπτοί απ’ όσους έχουν μελετήσει την ιστορία ενός τομέα. Γι’ αυτό αναφέρθηκα στην αρχή ότι, δαπάνησα πολύ χρόνο στην καταχώρηση πρωτογενών στοιχείων. Αυτή η εναλλαγή των τιμών διαμέσου μίας τόσο μεγάλης ιστορικής περιόδου, εκτιμώ ότι μου έδωσε την ικανότητα να βρίσκω “κοινά στοιχεία” και “κοινές συμπεριφορές” των μετοχών, αλλά και της χρηματιστηριακής αγοράς στο σύνολό της, κοντά στα όρια των κύκλων.
Το ότι έχουμε ήδη εισέλθει σε ένα νέο κύκλο, σήμερα γίνεται αποδεκτό απ’ όλο και περισσότερους. Αυτό που δύσκολα γίνεται αντιληπτό, είναι η διάρκειά του, αλλά και οι φάσεις του.
Στα καθημερινά μου σχόλια στις συνδρομητικές σελίδες του περιοδικού ΧΡΗΜΑ & ΑΓΟΡΑ και του site μας, προετοιμάσαμε έγκαιρα -ήδη από πέρυσι- τους συνδρομητές μας για όσα θα γίνονταν. Τον Ιανουάριο, όταν αναφερόμασταν ότι ο Γενικός Δείκτης θα ξεπεράσει φέτος τις 1.000 μονάδες (τότε βρισκόταν γύρω στις 620), ανάμεσα στους λόγους που προβάλαμε ήταν και η πραγματοποίηση των “διπλών” εκλογών (άλλοι λόγοι ήταν η εντυπωσιακή βελτίωση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων, η βελτίωση του οικονομικού κλίματος, η επίλυση του προβλήματος των τραπεζών κλπ). Κατά το τελευταίο διάστημα, στα συνδρομητικά σχόλια, χαρακτηρίζαμε την άνοδο που σημειώνει η αγορά ως “ιστορική”.
Γιατί είναι ιστορική η άνοδος αυτή; Επειδή ανοίγει ένα νέο μακροχρόνιο κύκλο. Πρακτικά, η άνοδος έχει ξεκινήσει από το Φεβρουάριο του 2016, όμως αυτό το διάστημα αρχίζει και γίνεται εμφανής. Είναι ιστορική επειδή ταυτίζεται με μία ιστορικών διαστάσεων στροφή στη δημοσιονομική και οικονομική πορεία της χώρας. Επειδή τα επιτόκια δανεισμού της χώρας κινούνται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Επειδή η χώρα επανέρχεται οικονομικά, μετά από μία ιστορικά μεγάλη κρίση.
Πόσο θα διαρκέσει; Εκτίμησή μου είναι ότι, το ανοδικό μέρος του κύκλου που ήδη έχουμε εισέλθει (αναφέραμε νωρίτερα ότι, ένας κύκλος ξεκινάει από ένα χαμηλό σημείο και τελειώνει στο επόμενο χαμηλό – ενδιάμεσα, σημειώνονται διάφορα “υψηλά” σημεία, όμως αυτά είναι τμήματα του κύκλου και όχι τα όριά του), θα διαρκέσει τουλάχιστον μία δεκαετία. Θα καλύψει το ανοδικό μέρος του οικονομικού και επιχειρηματικού κύκλου που έχει ήδη ξεκινήσει. Βεβαίως, η άνοδος δε θα είναι ομαλή -ποτέ δεν είναι. Θα υπάρξουν οι “κορυφές” και οι πτώσεις. Και κάποια στιγμή θα υπάρξει η “κορυφαία άνοδος”, όπως συμβαίνει πάντα. Θα ήταν “τυχερή” η χρηματιστηριακή αγορά, αν η πορεία της σε εκείνη -τη μακρινή- φάση, ταυτιστεί με ένα θετικό διεθνές περιβάλλον και διεθνή χρηματιστηριακή ευφορία. Πιθανολογούμε ότι κάπως έτσι θα γίνει -συνήθως έτσι γίνεται.
Συμπερασματικά: Η χρηματιστηριακή αγορά διανύει μία πολύ θετική φάση. Η φάση αυτή είναι η πρώτη ενός μακροχρόνιου κύκλου που ξεκίνησε στα μέσα του 2016. Αυτή η πρώτη φάση, κάποια στιγμή θα κορυφωθεί. Το πότε, θα εξαρτηθεί κυρίως από τις εσωτερικές πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις. Αν όλα εξελιχθούν ομαλά, θα διαρκέσει τουλάχιστον 12 μήνες, με το πρώτο τρίμηνο (από την Κυριακή των εκλογών) να είναι το πιο σημαντικό και το πιο “ισχυρό”. Εκτίμησή μου είναι ότι, είναι αρκετά πιθανό να πλησιάσει ο Γενικός Δείκτης έως και τις 1.300 μονάδες μέσα στο τρέχον έτος. Θα υπάρξει “κορύφωση”. Αυτό είναι φυσιολογικό. Η πτώση που θα ακολουθήσει -με κάποια αφορμή- θα είναι μικρής έντασης. Θα ακολουθήσουν και άλλες “κορυφές” και πτώσεις – συνήθως σε έναν μακροχρόνιο κύκλο υπάρχουν 2-3 “κορυφές” και πτώσεις. Όμως, για αρκετά χρόνια, η χρηματιστηριακή αγορά θα κινείται σε μία γενικότερα ανοδική τροχιά. Αυτά όμως, είναι θέματα που θα τα εξετάσουμε -και όσο χρειαστεί θα αναπροσαρμόζουμε- καθώς θα σημειώνονται οι εξελίξεις. Προς το παρόν -για όσους γνωρίζουν κάτι από τη χρηματιστηριακή ιστορία- βαδίζουμε προς στο σύγχρονο “1987”. Ας ετοιμαστούμε να απολαύσουμε τη διαδρομή και την περίοδο (η οποία έχει ήδη ξεκινήσει).
Υστερόγραφο: Υπό την προϋπόθεση ότι κατά τα επόμενα χρόνια, η οικονομία θα κινηθεί ομαλά, η ελληνική χρηματιστηριακή αγορά δεν έχει να κινδυνέψει από πολλά. Όμως, η μεγαλύτερη απειλή καθ’ όλο το επόμενο διάστημα, θα είναι η Τουρκία και οι πιθανές γεωπολιτικές εντάσεις. Αυτή είναι η κατεύθυνση που θα πρέπει να προσέχουμε και να ανιχνεύουμε τα σήματα του κινδύνου. Για το ζήτημα αυτό αναφερόμαστε συχνά, έχουμε ήδη καταστρώσει “σχέδιο αντιμετώπισης” (παλαιότερο άρθρο στις συνδρομητικές μας σελίδες), αλλά και παρακολουθούμε διαρκώς τις εξελίξεις και τις αξιολογούμε.
Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα eurocapital.gr
Πηραμε γευση 2 μερες τωρα!!!!!