Kρίση στα ΗΑΕ: Μύθοι και Αλήθειες

Του Σπύρου Πλακούδα*.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) αποτελούν τη 2η πλουσιότερη χώρα του Αραβικού Κόσμου και, χάρη στην «ήπια ισχύ» (soft power) του Εμιράτου του Ντουμπάι, έναν εκ των δημοφιλέστερων ταξιδιωτικών προορισμών της υφηλίου. Τελευταία, όμως, τα μαύρα σύννεφα για την οικονομία των ΗΑΕ πυκνώνουν. Το χρηματιστήριο αξιών του Ντουμπάι σημείωσε την χειρότερη επίδοσή του από την διεθνή κρίση του 2008 παρομοίως, ο ρυθμός αύξησης των θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα παρουσίασε την ισχυρότερη επιβράδυνση από το 2009. Τι συμβαίνει ακριβώς;

Τα ΗΑΕ και, εν προκειμένω το Εμιράτο του Ντουμπάι, προετοιμάζονται πυρετωδώς για την επιτυχή διοργάνωση της Dubai Expo 2020 – η οποία θα αναβαθμίσει την ομοσπονδία και το εμιράτο έναντι του περιφερειακού αντίζηλού τους Κατάρ έτι περαιτέρω. Η οικονομία των ΗΑΕ δεν βασίζεται, κατά την εσφαλμένη αντίληψη της κοινής γνώμης, μόνο στο πετρέλαιο. Ο «μαύρος χρυσός» αποτελεί μεν το βασικότερο εξαγωγικό αγαθό της χώρας, όχι όμως την μοναδική πρόσοδο. Τα ΗΑΕ έχουν αναλάβει προ πολλού σημαντικές πρωτοβουλίες για την διαφοροποίηση της οικονομίας και την απεξάρτηση από τις εξαγωγές ενέργειας (αφού το τελευταίο βαρέλι θα αντληθεί από το Εμιράτο του ¨Αμου Ντάμπι το 2051). ¨Ηδη το αεροδρόμιο του Ντουμπάι ανακηρύχθηκε το 2017 το πιο πολυσύχναστο αεροδρόμιο της υφηλίου – «αποκαθηλώνοντας» το αεροδρόμιο του Χίθροου από την πρωτοκαθεδρία του από την δεκαετία του 90. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται βέβαια εν πολλοίς στην Εmirates – την αεροπορική εταιρία του Εμιράτου του Ντουμπάι.
Η τιμή του «μαύρου χρυσού» έχει υποχωρήσει από το all time high της προηγούμενης δεκαετίας – εξαιτίας, βέβαια, του υπόγειου πολέμου εναντίον του Ιράν και της Ρωσίας. Εν αντιθέσει με την Μόσχα ή την Τεχεράνη, οι εξαγωγές ενέργειας αντιστοιχούν σε λιγότερο από το ήμισυ του ΑΕΠ των ΗΑΕ και, ως εκ τούτου, οι χαμηλές τιμές πετρελαίου προκαλούν μια υστέρηση των εσόδων – όχι όμως μια καθίζηση. Πλην του Εμιράτου του Αμπου Ντάμπι (υπό την κατοχή του οποίου ανήκει το 80% σχεδόν των πετρελαιοπηγών των ΗΑΕ), τα υπόλοιπα εμιράτα (με πρωταγωνιστή, βεβαίως, το Εμιράτου του Ντουμπάι) έχουν επενδύσει στις υπηρεσίες. Εν τη απουσία πρωτογενούς τομέα (λόγω της ερήμου) και του ακόμη εμβρυικού δευτερογενούς τομέα (με έμφαση, βέβαια, τη διαρκώς αναπτυσσόμενη εγχώρια αμυντική βιομηχανία), τα ΗΑΕ έχουν επενδύσει στις μεταφορές, τον τουρισμό, τις τράπεζες, την real estate αγορά και τα logistics. Πράγματι, τρεις από τις μεγαλύτερες αεροπορικές εταιρίες της υφηλίου (Εtihad, Emirates, Air Arabia) αποτελούν τις αεροπορικές εταιρίες τριών εκ των επτά εμιράτων των ΗΑΕ (Aμπου Ντάμπι, Ντουμπάι και Σάρζα αντιστοίχως). Συν τοις άλλοις, το λιμάνι του Jebel Ali στο Ντουμπάι φιλοδοξεί να καταστεί ένα εκ των μεγαλύτερων διαμετακομιστικών κέντρων όχι μόνο της Μέσης Ανατολής αλλά της υφηλίου. Διόλου τυχαία, με την πολιτική Look East τα ΗΑΕ επιχειρούν να επωφεληθούν στο έπακρον από το φαραωνικό πρόγραμμα «¨Ενας Δρόμος, Μια Ζώνη» (One Road, One Belt) της Κίνας – παρά τις όποιες αντιδράσεις των συμμάχων τους (πρωτίστως των ΗΠΑ).

Βέβαια, δύο εξελίξεις των τελευταίων χρόνων έχουν επιδράσει αρνητικά στην οικονομία των ΗΑΕ: πρώτον, η Κρίση με το Κατάρ και, δεύτερον, ο Πόλεμος στην Υεμένη. Η κρίση με τη Ντόχα δεν έχει προκαλέσει μια άμεση οικονομική βλάβη στα ΗΑΕ έχει, όμως, επηρεάσει αρνητικά την γνώμη των αλλοδαπών επενδυτών για αυτή την πάλαι ποτέ ασφαλέστερη «γωνιά» της Μέσης Ανατολής. Όντως, οι άμεσες ξένες επενδύσεις έχουν ήδη σημειώσει μια διακριτή κάμψη – ειδικά στην αγορά real estate. Ο σημαντικότερος, όμως, βραχνάς για τα ΗΑΕ ακούει στο όνομα Υεμένη. Η σεχταριστική σύγκρουση στην πάλαι ποτέ «Ευδαίμονα Αραβία» έχει μεταβληθεί σε έναν «πόλεμο δια αντιπροσώπων» (proxy war) μεταξύ του Οίκου των Σαούντ και του Ιράν. Τα ΗΑΕ, ο στενότερος σύμμαχος της Σαουδικής Αραβίας, υποστηρίζουν τη νόμιμη κυβέρνηση του Χάντι στον αγώνα της εναντίον των φιλο-Ιρανών Χούθι ανταρτών (που ακόμη διατηρούν την κατοχή τους την Σαναά). Προφανώς, η επέμβαση σε μια εμφύλια διαμάχη συνεπάγεται ένα μεγάλο (οικονομικό) κόστος: τον εξοπλισμό και την πληρωμή των φιλοκυβερνητικών πολιτοφυλάκων, το κόστος επιχειρήσεων των ενόπλων δυνάμεων των ΗΑΕ στην περιοχή, την ανοικοδόμηση των κρίσιμων υποδομών (ιδίως του λιμανιού του ¨Αντεν) όπως επίσης την αρωγή προς τον χειμαζόμενο πληθυσμό (όπου 10 εκατομμύρια άνθρωποι υπολογίζεται από τον ΟΗΕ πως χρίζουν άμεσης επισιτιστικής και ιατροφαρμακευτικής βοήθειας).
Εν κατακλείδι, τα ΗΑΕ αντιμετωπίζουν ορισμένα οικονομικά προβλήματα (εμπλοκή στην Υεμένη, εμπάργκο εναντίον του Κατάρ και τις χαμηλές τιμές πετρελαίου) που επιβραδύνουν τους πάλαι ποτέ υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Όμως τα ΗΑΕ δεν έχουν επ’ ουδενί πληγεί από μια δεινή οικονομική κρίση εφάμιλλη της Ελλάδας το 2010. Βέβαια μια νέα κρίση στον (Περσικό) Κόλπο (εν πολλοίς ελέω της πολιτικής του Τραμπ στην Μέσης Ανατολή) ίσως ανατρέψει τα δεδομένα.

Δρ Σπύρος Πλακούδας
Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής στο American University in the Emirates (AUE) και Αντιπρόεδρος του Κέντρου Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ)