Το τουρκικό κράτος βρίσκεται σε διαδικασία επαναπροσδιορισμού της ιδεολογίας του

Του Δημητρίου Τσαιλά

Τρεις κυρίως λόγοι είναι αυτοί που δημιουργούν αυτήν την εντύπωση.
Πρώτον, η τουρκική κυβέρνηση έχει βρεθεί σε ένα πολιτικό αδιέξοδο, δεδομένου ότι η δημοφιλία του Ερντογάν φαίνεται να κατρακυλά και να μη μπορεί πλέον να δημιουργήσει ένα βιώσιμο συνασπισμό.
Δεύτερον, οι Κούρδοι πετυχαίνουν στρατιωτικές και πολιτικές νίκες.
Τρίτον, υπάρχει μεγάλη οικονομική ύφεση που αυξάνει την αβεβαιότητα, μαζί με τα δημοκρατικά ανθρωπιστικά διλήμματα.
Στο παραπάνω τρίπτυχο, οι προετοιμασίες της Άγκυρας για συνεργασία με τη νέα διοίκηση του Μπάιντεν περιλαμβάνουν σχέδια αναπροσαρμογής της εξωτερικής πολιτικής, όμως με το γνωστό Οθωμανικό άρωμα που θα στοχεύουν στην απομόνωση του Ιράν και τον περιορισμό της Ρωσίας στις περιοχές του Εύξεινου Πόντου και του Καυκάσου με την υποστήριξη του Ισραήλ. Αυτοί εκτιμάται ότι θα είναι οι στόχοι, όπως φαίνεται να θέτει η Άγκυρα. Σε αυτό το πλαίσιο είναι και οι συζητήσεις με την Ελλάδα.
Ωστόσο, μια τέτοια αλλαγή πλεύσης θα δημιουργήσει ένα αυξανόμενο κίνδυνο γεωπολιτικής αποσύνδεσης μεταξύ των επιδιώξεων της Τουρκίας προς το Βορρά και το Νότο. Για να αντισταθμίσει τη Ρωσία και να απομονώσει το Ιράν, στα βόρεια, δηλαδή τη Μαύρη Θάλασσα και το Καύκασο, η Τουρκία θα πρέπει να στηριχθεί στο δυτικό μπλοκ ασφαλείας, να εμπλακεί στο ΝΑΤΟ, να βελτιώσει τους δεσμούς με την Ουκρανία και το Ισραήλ και, το σημαντικότερο, να επαναφέρει τους δεσμούς με την Ουάσιγκτον και τη διοίκηση του Μπάιντεν. Στα νότια, ωστόσο, η Τουρκία χρειάζεται συνεχή ρωσική και ιρανική συνεργασία για να αντισταθμίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη στη σύγκρουση της Συρίας και τον ενεργειακό ανταγωνισμό στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου εμπλέκεται και ο Ελληνισμός.

Μια τέτοια γεωπολιτική εξίσωση δημιουργεί ένα σκληρό δίλημμα που αναπόφευκτα θα καταπολεμήσει και θα δοκιμάσει τις δυνατότητες της Άγκυρας στα επόμενα βήματα. Το πιθανότερο είναι να αλλάξει η τουρκική πολιτική ηγεσία είτε με πρόωρες εκλογές ή τη βοήθεια του τουρκικού στρατού.
Στο παρελθόν στην Τουρκία, σε παρόμοιες περιπτώσεις πολιτικών αναταραχών οι στρατιωτικοί με ιδιαίτερη ευκολία εκφράζανε τις σοβαρές ανησυχίες τους ως προς τον τρόπο που η χώρα κυβερνιόταν. Άλλωστε είχε φροντίσει ο Κεμάλ να ορίσει τις ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας, εγγυητές της χώρας. Αν και τα τελευταία χρόνια της ισλαμιστικής πολιτικής κυριαρχίας φρόντισαν να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις “πολιτικές παρεμβάσεις του στρατού”, μάλιστα μερικές φορές τελείως άκομψα. Παρόλα αυτά το συνολικό πολιτικό αποτέλεσμα δείχνει ότι έχει καταφέρει τουλάχιστο φαινομενικά ότι δημιουργήθηκε μια νέα γενιά στρατιωτικών που σέβεται την πολιτική διακυβέρνηση και δεν αναμειγνύεται στην πολιτική.
Ο στρατός αναγνωρίζει τι διακυβεύεται και έχει μέχρι στιγμής αποφύγει να υπερβεί τα όρια που έχουν θεσπιστεί κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ερντογάν. Αυτό, ωστόσο, θα μπορούσε να αλλάξει ανάλογα με την έκβαση του πολιτικού ζητήματος. Η αντίδραση του Ερντογάν έδειξε πόσο εύκολα μπορεί να μετατρέψει το ζήτημα προς όφελός του, χαρακτηρίζοντάς το ως απλώς μια άλλη απειλή πραξικοπήματος που θα μπορούσε να παραμεριστεί. Τώρα που η απειλή των Γκουλενιστών έχει εκμηδενιστεί μπορεί για την πολιτική επιβίωση του να τα βάζει με τη κεμαλική ομάδα.
Ο Ερντογάν πάντα εκμεταλλεύεται την αρχή του δόλου. Φαίνεται να έχει μελετήσει τις αρχές του πολέμου του μνημειώδους Κλαούζεβιτς. Σύμφωνα λοιπόν με τον Κλαούζεβιτς, ο αιφνιδιασμός μπορεί να βρει εφαρμογή στην αρχή του δόλου, η οποία προϋποθέτει την υποκριτική διάθεση έναντι του αντιπάλου. Χωρίς να αποτελεί κανόνα, αφορά κυρίως την τακτική, και έχει άμεση σχέση με την απάτη και την πανουργία. Έτσι ο Ερντογάν χρησιμοποιεί το δόλο, προσπαθώντας να αφήσει τον αντίπαλο να κάνει το βήμα, χωρίς να γνωρίζει ότι ο ίδιος είχε άμεση γνώση για το θέμα και ότι θα το εκμεταλλευτεί. Για έναν τελείως ανίσχυρο, τόσο ο δόλος όσο και η πανουργία, αποτελεί το τελευταίο καταφύγιο για αποφασιστικό τακτικό πλήγμα έναντι του αντιπάλου.
Είναι όμως η επίκληση για πραξικόπημα ένα “τυχερό παιχνίδι”;
Ο σκοπός του πραξικοπήματος είναι μεν αρχικά πολιτικός, αλλά πρέπει να υπάρχει και αντίστοιχος στρατιωτικός σκοπός, που μάλιστα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια να συμπίπτει με τον πολιτικό, ώστε να μπορούνε οι στασιαστές να πάρουνε τις ανάλογες αποφάσεις μετά τη λήξη του πραξικοπήματος, κατά τη διεξαγωγή των διαδικασιών ομαλοποίησης. Η στρατιωτική ενέργεια έχει συγκεκριμένη διάρκεια δράσης και στο πεδίο της αντιπαράθεσης, μεταφέρεται ο νόμος των πιθανοτήτων και λείπει μόνο η τύχη, για να καταστεί το πραξικόπημα ένα “τυχερό παιχνίδι”. Στη πράξη όμως, είναι η μόνη ανθρώπινη δραστηριότητα, που στερείται αυτού του στοιχείου. Η βάση πάνω στην οποία διεξάγεται κάθε δραστηριότητα στο πραξικόπημα, είναι η σωστή πληροφόρηση αλλά και το θάρρος αντιμετώπισης του. Τη σωστή πληροφόρηση και το δόλο εφαρμόζει ο Ερντογάν, για να ξεπεράσει τις δυσκολίες.

(O Ναύαρχος Δ. Τσαιλάς δίδαξε, μεταξύ άλλων, επι σειρά ετων στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως και της Στρατηγικής και Ασφάλειας σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου)

Για άλλα αρθρα του ναυάρχου Τσαιλά πατήστε ΕΔΩ

new-economy.gr