Ιωάννης Καποδίστριας: Δικτάτορας ή φιλόπατρις με ήθος και ευπρέπεια;

Του Σπυρίδωνα Λαβδιώτη

Θύελλα αντιδράσεων προκάλεσε ο χαρακτηρισμός του πρώτου κυβερνήτη του Ελληνικού κράτους, ως ‘δικτάτορα’,από μέλος της επιτροπής “Ελλάδα 2021” για τον εορτασμό των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση.¹ Η επίμαχη ανάρτηση που προκάλεσε αναστάτωση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αφορά την ανάρτηση του καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών,Αριστείδη Χατζή,² για τον πρώτο κυβερνήτη, Ιωάννη Καποδίστρια. Η ανάρτηση έγινε στο επίσημο σάιτ της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» και ο καθηγητής κάνει λόγο για δικτατορική διακυβέρνηση του Καποδίστρια, όταν του παραχωρήθηκε η διακυβέρνηση της χώρας από την Γ’ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας, κι αυτός ανέστειλε το Σύνταγμά της. Ακολουθεί η επίμαχη ανάρτηση:

Για τον Ιωάννη Καποδίστρια, τα πρώτα δημοκρατικά και φιλελεύθερα συντάγματα αποτελούν «ξυράφι στα χέρια μικρού παιδιού». Ο Καποδίστριας φτάνει τον Ιανουάριο του 1828 στην Αίγινα ενώ έχει αποδεχθεί ήδη από τον Αύγουστο του 1827 τη θέση του Κυβερνήτη. Καθώς λοιπόν θεωρεί ιδιαίτερα επικίνδυνο ξυράφι το Σύνταγμα της Τροιζήνας το αναστέλλει και κηρύσσει ουσιαστικά δικτατορία. […]

Μ’ αυτό το επικοινωνιακό εφέ ξεκίνησε η επιτροπή «Ελλάδα 2021» για να κερδίσει εντυπώσεις, διαστρεβλώνοντας την ιστορία του λαοπρόβλητου ευπατρίδη, Ιωάννη Καποδίστρια. Κυβερνήτη της επαναστατημένης Ελλάδας με τόσες αρετές: «Ο άνδρας αυτός είχε πολλές αρετές, ήταν σεμνός, ακέραιος και αγαθός… σεβόταν την πατρική του θρησκεία. Η ζωή του ήταν λιτή και απέριττη. Ευγενική και ευπρεπής η ιδιωτική του συμπεριφορά και ομολογούμενη από όλους η αφιλοκέρδειά του».³

Η φήμη του Καποδίστρια, ως πρώην Υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας⁴ ήταν διεθνής και είχε πρόσβαση στα υψηλότερα επίπεδα των κυβερνήσεων της Ευρώπης. Η εμφάνιση και ο τρόπος συμπεριφοράς ταίριαζαν άψογα γι’ αυτόν το ρόλο έγραψε ένας σύγχρονος: «εάν μπορούσε να υπάρξει οπουδήποτε στον κόσμο μια αρχέτυπη ευγένεια η οποία εκδηλώνεται με ένα ιδιαίτερο παρουσιαστικό, αθωότητα και ευφυΐα στα μάτια, μια γεμάτη χάρη απλότητα συμπεριφοράς, μια φυσική κομψότητα της έκφρασης σε οποιαδήποτε γλώσσα, κανένας δεν θα μπορούσε να είναι εγγενώς περισσότερο αριστοκρατικός από τον κόμη Καποδίστρια της Κέρκυρας».₅

Τέτοιος υπήρξε ο Καποδίστριας όπως οι πράξεις του τον εμφανίζουν,μέρος των οποίων θα δούμε στη συνέχεια. Τέτοιος ήταν ο άνδρας που στηρίχθηκε η Ελλάδα καθώς αναγεννιόταν,⁶ και τέθηκαν τα θεμέλια του σύγχρονου Ελληνικού κράτους. Αυτός ήταν ο επιφανής άνδρας για όσους τον γνώρισαν και εκτίμησαν, όπως ο Νέσσελροντ, που είπε:«η μνήμη του θα είναι για πάντα τιμημένη και ευλογημένη ως η μνήμη άνδρα που θυσίασε τα πάντα για την ευημερία των ομοίων του».*

Ωστόσο, ο σπουδαίος αυτός άνδρας όταν πάτησε το πόδι του στο Ναύπλιο στις 7 Ιανουαρίου 1828,⁷ όπου τον υποδέχθηκε ο κόσμος με ενθουσιώδεις ζητω κραυγές και δάκρια χαράς στα μάτια «Άλλος εδώ έτρεχεν, άλλος εκεί, άλλος πηδούσεν, άλλος χόρευεν…»,⁸ η χώρα ήταν ένας σωρός ερειπίων. Το κράτος ήταν ανύπαρκτο, η κατάσταση ήταν χαώδης και μέσα στο καθεστώς της έσχατης οικονομικής ανέχειας και ασιτίας.⁹ Η ασφάλεια της χώρας από ληστείες και πειρατείες απουσίαζε, τα ταμεία ήταν άδεια και η τραπεζική πίστη βρίσκονταν στα χέρια των σαράφηδων και τοκογλύφων. Ακόμη πιο δυσάρεστη ήταν η κατάσταση από στρατιωτικής πλευράς όπου η επανάσταση φαίνονταν να ψυχορραγεί. Όλη η Πελοπόννησος, πλην της Μάνης και της Αργολίδας, βρισκόταν στα χέρια του Ιμπραήμ, η δυτική Στερεά είχε υποταχτεί, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής Στερεάς ελέγχονταν από τον Κιουταχή.

Η τραγική κατάσταση που επικρατούσε όταν ο Καποδίστριας αποβιβάστηκε στην Αίγινα στις 11 Ιανουαρίου 1828-ήταν η προσωρινή έδρα της υποτυπώδους κυβέρνησης που δρούσε πριν την άφιξή του -απεικονίζεται στα λόγια του κυβερνήτη: «είδα πολλά εις την ζωή μου, αλλά σαν το θέαμα όταν έφθασα εδώ εις την Αίγινα δεν είδα τι παρόμοιο ποτέ, και άλλος να μην το ιδεί…» Τι ήταν αυτό που δεν είδε παρόμοιο ποτέ ο κυβερνήτης, το περιγράφει ο Τερτσέτης: «‘Ζήτω ο κυβερνήτης, ο σωτήρας μας, ο ελευθερωτής μας!’ εφώναζαν γυναίκες αναμαλλιάρες, άνδρες με λαβωματιές πολέμου, ορφανά γδυτά, κατεβασμένα από τις σπηλιές. Δεν ήταν το συναπάντημά μου φωνή χαράς, αλλά θρήνος. Η γη εβρέχετο από δάκρυα…»¹⁰ Την ίδια άθλια κατάσταση απεικόνιζαν οι εκθέσεις των υπουργών της προσωρινής διοίκησης. Ο Υπουργός Εσωτερικών Λόντος: «το Ελληνικό κράτος αποτελείται μόνο από την Αίγινα, τον Πόρο, Σαλαμίνα, Ελευσίνα, Μέγαρα και κάποια νησιά του Αιγαίου». Ο Υπουργός Οικονομικών Λοιδωρίκης: «όχι μόνο χρήματα δεν υπάρχουν στο ταμείο, αλλά ούτε και ταμείο υπάρχει, διότι δεν υπήρξε ποτέ. Και δηλώνει ότι δεν είναι σε θέση να πληρώσει στους κτίστες και ξυλουργούς τα έξοδα των επισκευών τις οικίας όπου διαμένει, και τον παρακαλεί να τους αποζημιώσει».¹¹

Συνεπώς, και το κράτος ήταν ανύπαρκτο και το ταμείο της προσωρινής διοίκησης ήταν άδειο όταν ο Καποδίστριας ανέλαβε τη διακυβέρνηση. Επάνω πού θα μπορούσε να στηρίξει το Σύνταγμα; Η πρώτη χρεοκοπία έγινε το 1827, πριν ακόμη αναγνωριστεί επίσημα το ελληνικό κράτος. Η βασική αιτία, τα ‘ληστρικά’ δάνεια επονομασθέντα της «ανεξαρτησίας». Ληστρικά, διότι ενώ οι πιστωτές χορήγησαν στην επαναστατική διοίκηση δάνεια ύψους £2.8 εκατ., λιγότερο του 20% της ονομαστικής αξίας των δανείων έφθασε στον προορισμό του.¹² Ο κυβερνήτης καθυστέρησε τον ερχομό του για να αναλάβει την εξουσία, διότι έτρεχε στις Αυλές, όχι για διασκέδαση, αλλά για σύναψη δανείου να ξεπληρώσει ένα μέρος των τόκων. Εις μάτην όμως, και η διοίκηση δήλωσε αδυναμία εξυπηρέτησης των δανείων, αφού δεν είχαν καν εισπραχθεί! Τι σχέση λοιπόν έχει ο χαρακτηρισμός του Καποδίστρια, ως ‘δικτάτορα’, με τα τεκμηριωμένα γεγονότα; Ούτε την εξουσία την πήρε παράνομα, ούτε την άρπαξε με τη βία, ούτε την επέβαλε με στρατό μέσω πραξικοπήματος, ούτε ο λαός τον απέρριψε. Απεναντίας, ο λαός τον αγάπησε με θέρμη και τον θεώρησε λυτρωτή του.

Για άλλα άρθρα του κου Λαβδιώτη πατήστε ΕΔΩ  και ΕΔΩ

Πηγές:

¹ΤΑ ΝΕΑ, «Δικτατορία Καποδίστρια»: Ο σάλος που ξέσπασε από την ανάρτηση και η απάντηση της επιτροπής «Ελλάδα 2021», 6 Μαΐου 2020

² Ο Αριστείδης Χατζής είναι αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών, ΕΚΠΑ

³Σπυρίδων Τρικούπης, Η Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Μέρος Δ’, National Geographic, 2013, σελ. 278

⁴Ο Τσάρος Αλέξανδρος Α’, διόρισε τον Ιωάννη Καποδίστρια Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας-secrétaire d’état-(1816-1822) από κοινού με τον Υπουργό Εξωτερικών Κάρολο Νέσσελροντ, ενώ του έδωσε και τη θέση του ιδιαίτερου συμβούλου (conseillerprivé), Παύλος Καρολίδης, Ιστορία των Ελλήνων, Μέρος Α’, 1821-1831, σελ. 89

⁵David Brewer, The Greek War of Independence, The Struggle for Freedom from Ottoman Oppression, 2011, p. 302

⁶Ιωάννης Καποδίστριας, Βιογραφία υπό Α.Μ. Ιδρωμένου, Επιστολαί, National Geographic, 2013, σελ. 135

* Ό.π., Επιστολή του επί 42 χρόνια Υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας, Karl Robert Nesselrode, σελ. 135

⁷Ο Άγγλος ναύαρχος Κόρδιγκον, που είχε το γενικό πρόσταγμα του τριμελούς συμμαχικού στόλου (Αγγλίας -Γαλλίας -Ρωσίας) στην κομβικής σημασίας ναυμαχία του Ναβαρίνου (8 Οκτωβρίου 1827) -όπου κατατροπώθηκε ο τουρκό-αιγυπτιακός στόλος του Ιμπραήμ -παραχώρησε στον Καποδίστρια το βρετανικό πολεμικό πλοίο «Warspite74»-το 74 ήταν για τα κανόνια του–για να τον οδηγήσει στην Ελλάδα. Την νύχτα της 6ης Ιανουαρίου 1828 το «Warspite74» εισέρχεται επιβλητικά στον Αργολικό κόλπο και ελλιμενίστηκε στο Ναύπλιο. Κατόπιν επιθυμίας του Καποδίστρια για να φανεί η ομοφωνία και η σύμπνοια των τριών δυνάμεων στην επιλογή του Κυβερνήτη, το συνοδεύουν ακόμη δύο πολεμικά πλοία, το ρωσικό «Ελένη» και το γαλλικό «Ήρα». Με τη στήριξη των τριών μεγάλων δυνάμεων ήθελε να ενθαρρύνει τον καταπονημένο λαό που τον έβλεπε ως σωτήρα του. Η άφιξη του κυβερνήτη στις 11 Ιανουαρίου στην Αίγινα, θα χαιρετιστεί με ομοβροντίες πολυβόλων και θα υψωθεί η ελληνική σημαία στο «Warspite74», σηματοδοτώντας την ανατολή του ήλιου της ελληνικής ελευθερίας. ⁸Μεγάλοι Έλληνες, Α’ Τόμος,Ιωάννης Καποδίστριας, του Παναγιώτη Πασπαλιάρη, ΣκάΪ Βιβλίο, 2009, σελ. 130

⁹Παύλος Καρολίδης, Ιστορία των Ελλήνων 1821-1921,Μέρος Α’ 1831-1831, National Geographic, 2013, σελ. 180

¹⁰ΕΘΝΟΣ, Καποδίστριας: Το Καλωσόρισμα στην Αίγινα από τον μετέπειτα δολοφόνο του, 14 Ιανουαρίου 2020. Έτσι, περιέγραψε ο Καποδίστριας το ζοφερό σκηνικό σύμφωνα με του Τερτσέτη ‘Απόλογα για τον Καποδίστρια’.

¹¹Ιωάννης Καποδίστριας,Βιογραφία υπό Α.Μ. Ιδρωμένου, Επιστολαί, National Geographic, 2013, σελ. 68

12Αρχή Ήμισυ Παντός: Τα Πρώτα Δάνεια των Αέναων Χρεοκοπιών της Ελλάδος, http://spiros26.wordpress.com