Παγκόσμια Ημέρα Φιλίας: Στην άλλη όψη του facebook

του οικονομολόγου, Παναγιώτη (Τάκη) Κ. Μυλωνά

Η χρήση του «facebook» στις μέρες μας είναι -πλέον- τόσο διαδεδομένη, στη διαπροσωπική επικοινωνία όλων μας, ώστε, να θεωρείται -και να είναι πια- ένα -κυρίως- λαϊκό «σπορ».
Ωστόσο, η ενασχόλησή μας με το “Face Book”, ως αμφιλεγόμενη συνήθεια των περισσότερων, σήμερα, εμπεριέχει, ταυτόχρονα:

• Τόσο την πολυχρηστική εκδοχή του. Αυτή της άμεσης διαπροσωπικής επικοινωνίας κι ενημέρωσής μας, μα και τη ρομαντική του εκδοχή, καθώς υπονοεί και φαντασιώνει ότι, μπορεί να επιφέρει ακόμα και τη συναδέλφωση όλων. Όπως, μεταξύ των ατόμων, των ομάδων, έως και όλων των λαών του κόσμου. Αμβλύνοντας τις αντιθέσεις και τις αντιπαλότητες, μέσω αύξησης της επικοινωνίας μας.
• Όσο, επίσης, και τη θαμπή ελπίδα, πολλών από εμάς, να καταστήσουμε αδρή πραγματικότητα, το “όραμα” μας, για το λεγόμενο «Παγκόσμιο Χωριό», μέσω της «διαδικτυακής» επικοινωνίας, όλων μας, με όλους.

Η υποσυνείδητη επιρροή του facebook

Ωστόσο, αυτή η αμεσότητα της επικοινωνίας μας, μέσω f/b, μας υποχρεώνει, σχεδόν πάντα, σε μια -εκβιασμένη χρονικά- ταχύτητα κατανόησης, αντίδρασης και δικής μας, διαλογικής ανταπόκρισης. Τέτοιας, μάλιστα, βιασύνης, που εμπεριέχει ως κι αυτό το στοιχείο της βίας, συχνότατα. Γεγονός, που δεν μας παρέχει την άνεση, της πλήρους κατανόησης των προσλαμβανόμενων μηνυμάτων. Αλλά αντίθετα, μας εξωθεί σε μια σύντομη, βεβιασμένη και γι’ αυτό, απλουστευμένη ή και απλουστευτική, ανταπόκρισή μας, στον καταιγισμό πληροφοριών και μηνυμάτων, που δεχόμαστε, πλέον, μέσω f/ Ώστε, να μας είναι απολύτως βολική, η απερίσκεπτη διολίσθηση και προσχώρησή μας στη “διπολικότητα” του “μανιχαϊστικού” τρόπου σκέψης (άσπρο – μαύρο) και στην καταφυγή μας σε ακραίες θέσεις. Αφού, οι θέσεις αυτές, είναι εκείνες που μας “προφυλάσσουν“, άμεσα, καλύπτοντας κάποια απ’ τα “νότα” μας και την ιδεολογικοπολιτική ή οποιαδήποτε άλλη, έκθεσή μας, προς όλες τις -ενδεχόμενες- άλλες πλευρές. Όπως κι αυτές της “άλλης όχθης“, της σημερινής “Αγοράς” & της σημερινής “Εκκλησίας του Δήμου“, που εγκαινίασε κι ενέταξε κι εμάς το f/b…

Άλλωστε, όπως συμβαίνει και με τον «λαϊκισμό» -πάντα- έτσι και με την λαϊκότητα του «facebook» -συχνά- οι “λαογέννητες” ιδιότητές τους δεν είναι καθόλου αυθεντικές. Γιατί, και ο «λαϊκισμός», πάντοτε, αλλά και το «facebook», συνήθως, έχουν μια -κατ’ επίφαση- λαϊκότητα. Η οποία, ενώ, αρχικά, προσλαμβάνεται, απ’ όλους, ως μια φιλική, πηγαία κι αυθόρμητη επικοινωνία και συμπεριφορά όλων, αργότερα, μπορεί να καταλήγει και να αξιολογείται -συχνότατα- ως μια κάλπικη ή/και καθόλου τυχαία, μα και δυσάρεστη, έως κι επικίνδυνη ψηφιακή μας συναναστροφή…

Απ’ την ιστορία των πολιτικών θεωριών, είναι γνωστό, ότι: ο «λαϊκισμός», ως μορφή πολιτικής ιδεολογίας, αντιπαραβάλλει πάντοτε, απ’ την μια μεριά, τα συμφέροντα: της μάζας του Λαού, ενάντια -σε αυτά της άλλης πλευράς- αυτών των «ελίτ». Όμως καταλήγει, άλλοτε κομψά κι άλλοτε όχι, στην ψευδολογία, στη χυδαιότητα ή και στην προπαγάνδα κάποιων ακραία ιδεοληπτικών θέσεων. Αλλά, εκφράζεται μεθοδικά, με την κολακεία των αδυναμιών κι ελαττωμάτων του Λαού, που, ενώ ικανοποιούν το πρόσκαιρο συναίσθημά του, τον βλάπτουν μακροπρόθεσμα.

Στην περίπτωση του «Facebook», είναι γνωστές -αλλά όχι πάντα ευδιάκριτες- οι μέθοδοι του λεγόμενου «τρολλαρίσματος», με τις κατάλληλα επιτηδευμένες διαδικτυακές παρεμβάσεις, σε αυτό, μίσθανων επιτετραμένων οργάνων, των σκοτεινών κέντρων, με σκοπό τον έλεγχο των μαζών, στις στρατηγικές τους αποσκοπήσεις. Δεν είναι όμως και οι μόνες…

Αποτελεί κοινό τόπο πως, ο “αντικειμενικός σκοπός” του «Λαϊκισμού» υπήρξε πάντα η εξαπάτηση του Λαού και η υποταγή του, στους δόλιους και πονηρούς σκοπούς των εξουσιαστών του. Γι’ αυτό και ο «Λαϊκισμός», έχει αναγνωριστεί ως μια πολιτική μέθοδος η οποία υιοθετήθηκε -διαχρονικά- από όλους τους δημαγωγούς που ανέδειξε η ιστορία. Στη δε σύγχρονη εποχή μας, αναβαθμίσθηκε, κιόλας, σε «επιστήμη» κι όχι μόνο από τους αναγνωριζόμενους φασίστες…

Η επιρροή των κοινωνικών δικτύων στην προσωπικότητα μας

Όσον αφορά τώρα, την υπερβολική χρήση του «facebook», διαπιστώνεται πως, η συνεχής και άκριτη -πολλές φορές- επαφή μας, με πολλούς και διάφορους ανθρώπους, οι οποίοι δεν έχουν το χαρακτήρα και το ήθος που θα μας ταίριαζε, λειτουργεί -συχνά- αρνητικά και για μας τους ίδιους. Έτσι, μια -ενδεχομένως- ακατάσχετη επικοινωνία, μέσω «facebook», με άλλους ανθρώπους, χωρίς η επιλογή μας αυτή να έχει γίνει με προσοχή και τα κριτήρια που εμείς θέτουμε, μας οδηγεί, συχνά, -ως χρήστες του- μέχρι και σε αυτή την απώλεια κάποιων στοιχείων της προσωπικότητας και της ιδιοπροσωπίας μας. Ενώ, επίσης, με την κατάχρηση αυτή και κάποια άλλα χαρακτηριστικά μας στοιχεία, τα οποία συνθέτουν την μοναδικότητά μας, ως άτομα, αποχρωματίζονται και ξεθωριάζουν. Με συνέπεια, να υπάρχει ο κίνδυνος να χάσει κανείς ως την αξιοπρέπεια, μα και την αυτοπεπείθηση ή και τον αυτοσεβασμό του.

Κάτω, λοιπόν, από τις πιεστικές καταστάσεις που δημιουργούνται τον καθένα μας, απρόσμενα -ιδίως όταν συνυπάρχει η καταχρηστική ενασχόλησής μας με το «facebook»- οδηγούμαστε στην παραμέληση του αγώνα που χρειάζεται για να χτίσουμε την προσωπικότητά μας. Ενώ, συγχρόνως, μας αφήνει να παρασυρόμαστε από το ρεύμα εκείνο που μας ταυτίζει ή και μας εξομοιώνει με το άμορφο και άγνωστό μας, πλήθος, που μας ωθεί σε ισοπέδωση…

Το παραπάνω ισχύει πιότερο για τους νέους, εκείνους των οποίων η προσωπικότητα είναι ακόμα υπό διαμόρφωση. Ενώ, πολλοί από τους τελευταίους αυτούς, στην περίοδο των σπουδών τους, φτάνουν στο σημείο να παραμελούν ακόμα και την μελέτη τους, απ’ την υπερβολική προσήλωσή τους στο διαδίκτυο και κυρίως στο «facebook»…

Η βασανιστική αυτή επιδίωξη, του συγχρωτισμού τους, με το μεγαλύτερο δυνατόν αριθμό φίλων στο f/b, αλλά κι αυτή η αγχώδης “προπέτεια”, αποδοχής ή απόρριψης, που τους κατακλύζει και τους παρασύρει, χάρη του «Face book», καταλήγει να γίνεται αφόρητα πνιγηρή και επικίνδυνη για τον καθένα, χωριστά, αλλά και για το σύνολο της κοινωνίας, σε κάποιες ευάλωτες πλευρές της. Και τελικά, αυτή η μανιώδης ανάγκη της ματαιόδοξης και γρήγορης αναγνώρισης, αλλά και ένταξης και προσαρμογής μας, σε υπεραπλουστευμένες «μανιχαϊστικές» κατηγοριοποιήσεις επιλογών (του τύπου: «αρέσει», «δεν αρέσει»), μας παρασύρει και μας εξαναγκάζει, στην ταύτιση και την εξομοίωσή μας με την μάζα. Μας στερεί, σαφώς, τη διάθεση και τη νηφαλιότητα, πολλές φορές, να προστατεύσουμε την προσωπικότητά μας, αφήνοντάς μας -με εκτεθειμένα τα ευαίσθητα “προσωπικά δεδομένα” μας- στις διαθέσεις ακόμα και των ανολοκλήρωτων, άλλων, πονηρών προσώπων. Οι οποίοι μπορεί να μας προσεγγίσουν -συχνά- με αλλότριες και ίσως, δόλιες αποσκοπήσεις. Ειδικότερα, στην περίπτωση της υπερβολικής χρήσης του «facebook», αναπτύσσονται εκείνες οι ανθυγιεινές, τοξικές, έως και βαριά παθολογικές καταστάσεις, όπως είναι κι αυτές του λεγόμενου “διαδικτυακού εθισμού“. Και στις ελαφρύτερες μορφές και περιπτώσεις, της απλής έξης, στην εξάρτηση από το f/b, είναι πιθανό να κινδυνεύσει -ο χρήστης- να χάσει ό,τι τον κάνει ιδιαίτερο και ξεχωριστό, στην ατομικότητά του.

Ενώ, πολλές φορές, ο σημειούμενος διαδικτυακός “εκφοβισμός“, ως και η τυχούσα απειλή -πραγματική ή φανταστική- για πιθανό εξευτελισμό της ζωής ή της “εικόνας” του χρήστη, συχνά διογκώνεται, με τη διολίσθησή του, σε μια αρρωστημένα εξαρτημένη σχέση, με το «facebook»…
Αλλά, η χρησιμοποίηση αυτή, των μεθόδων ” διαδικτυακού μπούλινγκ”, είναι ένα ιδιαίτερα πολυδιάτατα επικίνδυνο φαινόμενο της σύγχρονης εποχής, που απειλεί ως και το αίσθημα ασφάλειας και ψυχοσυναισθηματικής ισορροπίας. Και αφορά περισσότερο, τους ανήλικους χρήστες του. Είναι φαινόμενα που εκδηλώνονται από κακόβουλους άλλους χρήστες του διαδικτύου ή/και “κέντρα ελέγχου των μαζών“…

Συμπέρασμα

Η μόνη ασφαλής άμυνα που υπάρχει, στην προκειμένη περίπτωση, για την αποφυγή των κινδύνων αυτών του διαδικτύου, είναι: η κατάλληλη εκπαίδευση, η τεταμένη προσοχή και το “μέτρο” στη χρήση του. Το “μέτρο” εκείνο που αρχίζει, από τη συστηματική προεπιλογή και προτίμηση στους συνομιλητές που ικανοποιούν, με “ασφάλεια“, τα ενδιαφέροντά μας και με ταυτόχρονη -κατά το δυνατόν- την αποφυγή των ανούσιων και περιττών συνομιλιών, μέσω «facebook», κατά τη νηφάλια και ψύχραιμη κρίση μας. Και πάντως, η ασφαλέστερη κι “υγιεινότερη” σχετική επιλογή, στη συναφή συμπεριφορά μας, μπορεί να είναι και η προτίμηση της επιλογής της “δια ζώσης οδού“, γνωριμίας, στη διαπροσωπική μας επικοινωνίας και η επιλογή για τις άμεσες ζωντανές επαφές μας με τους φίλους.

Μια χαλαρή, όμως, στάση μας απέναντι στα ζητήματα αυτά, πιθανότατα να μας οδηγήσει -σταδιακά- στην αλλοτρίωση και στην αποξένωσή μας, ακόμα κι από τον ίδιο μας τον εαυτό…

Σε μια αυτοελεγχόμενη χρήση του «facebook», επιβάλλεται η υπέρβαση -ως μη υφιστάμενων- όλων των τεθέντων, εκεί, θεμάτων και ερωτημάτων, τα οποία βρίσκονται εκτός της αυστηρής προσωπικής μας επιλογής. Και τα οποία δεν έχουν -για τον ίδιο το χρήστη- άμεσο πρακτικό ή χρηστικό αντίκρισμα και για την -εκτός του «Ίντερνετ»- πραγματική του ζωή και τα ενδιαφέροντά του, όπως αυτά συγκροτούν την προσωπικότητά του. Κι αυτό γιατί, προσπαθώντας να ταιριάξουμε με άλλους, βιαστικά, άκριτα κι αβασάνιστα, συχνά, χάνουμε όλο και κάτι απ’ την μοναδικότητά μας και πολλές φορές, φτάνουμε να έχουμε απωλέσει στο τέλος, ως και τον ίδιο μας τον εαυτό. Δηλαδή, τη δυνατότητά μας, ακριβώς, να είμαστε -πραγματικά- ελεύθεροι άνθρωποι…

Επειδή λοιπόν -όντας κοινωνικά όντα- δεν μπορούμε -αντικειμενικά- να προφυλαχτούμε, απόλυτα, από και από κάποιες ανούσιες κι εκπτωτικές -σε αρχές και αξίες- συναναστροφές κι επικοινωνίες. Και επειδή, οι μορφές αυτές της επικοινωνίας, μπορεί να είναι -συχνά- κενές περιεχομένου, θα πρέπει -χωρίς τον κίνδυνο να απομονωθούμε ή να παρεξηγηθούμε ακόμα και από όσους εκτιμάμε ιδιαίτερα- να προσπαθούμε, πάντοτε, να συλλάβουμε και να προσεγγίσουμε το «μέτρο». Εκείνο ακριβώς που απαιτείται σε κάθε περίπτωση. Αλλά αυτό πρέπει να γίνει, με το διακριτικό -κι όχι επιδεικτικό- εκείνο τρόπο, που να μη γίνεται, όχι απλώς προκλητικό, αλλά -ούτε καν- εύκολα αντιληπτό, από κανέναν φίλο ή ακόλουθο.
Κι ενώ αυτά είχα στο νου μου, για το πρόβλημα του καιρού μας, αναφορικά με το βαθμό και τον τρόπο χρήσης του «facebook», ένα αιώνα νωρίτερα, ο Αλεξανδρινός ποιητής μας Κωνσταντίνος Καβάφης, έγγραφε το πασίγνωστο ποίημά του: «όσο μπορείς», το οποίο σήμερα ξαναγίνεται -και λόγω «facebook»- τόσο επίκαιρο, νομίζω: «Όσο μπορείς…Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις, τούτο προσπάθησε τουλάχιστον όσο μπορείς μην την εξευτελίζεις μες την πολλήν συνάφεια του κόσμου, μες τες πολλές κινήσεις κι ομιλίες. Μην την εξευτελίζεις πηένοντάς την, γυρίζοντάς συχνά κ’ εκθέτοντα την στων σχέσεων και των συναναστροφών την καθημερινή ανοησία, ως που να γίνει σαν μια ξένη φορτική. »._