Ποια οικονομία μπορεί να αποδειχθεί αδύναμη στην παγκόσμια οικονομική σκακιέρα;
Του Θεόδωρου Σεμερτζίδη
Φαίνεται να έχουμε εισέλθει τελευταία σε περίοδο οικονομικής και επενδυτικής αβεβαιότητας, όπου στον φόβο της αύξησης των επιτοκίων ήρθε να προστεθεί κι ο φόβος ενός εμπορικού πολέμου. Οι στρατηγοί-κεντρικές τράπεζες έχουν αρχίσει ήδη να κάνουν την επόμενη τους κίνηση, όπου σε απάντηση της αύξησης των επιτοκίων από τη Fed ήταν αυτή της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας να αυξήσει λίγες ώρες αργότερα και τα δικά της επιτόκια, ενώ και η Τράπεζα της Αγγλίας μετά την πρόσφατη συνεδρίαση της δείχνει έτοιμη να αυξήσει τα επιτόκια της τον προσεχή Μάιο.
Το «παιχνίδι» δείχνει να αποκτά ενδιαφέρον, καθώς μετά τον δεκαετή σχεδόν ανοδικό κύκλο των χρηματιστηρίων, αλλά και του άφθονου και φθηνού χρήματος των κεντρικών τραπεζών ήρθε η ώρα να πληρωθεί ο λογαριασμός. Λένε πως η προετοιμασία αγαπάει την νίκη, και δεν έχουν άδικο. Παρατηρώντας κανείς προσεκτικά τα χρόνια από την οικονομική κρίση του 2008 και μετά, θα διαπιστώσει πως ΗΠΑ και Κίνα διατηρούν ένα μικρό προβάδισμα έναντι των υπολοίπων οικονομιών, με αυτή της Μεγάλη Βρετανίας όμως να έπεται σε απόσταση αναπνοής.
Όσο για την οικονομία της ευρωζώνης αλλά και αυτή της Ιαπωνίας, η πρώτη δείχνει να ασθμαίνει, καθώς τα πρόσφατα στοιχεία για τον ιδιωτικό τομέα έδειξαν ότι η ανάπτυξη του έχει φθάσει στο peak, και της δεύτερης (όπως και της πρώτης) να συνεχίζει να μαστίζεται από χαμηλό πληθωρισμό, διατηρώντας το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Ποια όμως από τις πέντε παραπάνω οικονομίες δείχνουν να βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση, και ποια τελικά είναι αυτή η οποία θα κάνει το ρουά ματ στις υπόλοιπες; Την απάντηση στο ερώτημα αυτό θα την δώσουμε μέσα από τρεις οικονομικούς δείκτες, την ανάπτυξη, το χρέος και τον πληθωρισμό.
Ανάπτυξη
Κατά κοινή ομολογία και οι πέντε οικονομίες στο θέμα της ανάπτυξης δείχνουν να τα έχουν καταφέρει ικανοποιητικά, και πως άλλωστε να μην τα καταφέρουν; Αφού για κάθε μονάδα ανάπτυξης έχουν ξοδέψει εκατοντάδες δισεκατομμύρια. Ας ρίξουμε όμως μια ματιά σε ποιά επίπεδα βρίσκεται η ανάπτυξη σε ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, ευρωζώνη, Κίνα και Ιαπωνία.
Η ανάπτυξη των ΗΠΑ τον Δεκέμβριο του προηγούμενου έτους έτρεχε με ρυθμό 2,5%, ενώ της Μεγάλης Βρετανίας με ρυθμό 1,4%, και της ευρωζώνης με 2,7%. Η ανάπτυξη της Κίνας σε ετήσια βάση διαμορφώθηκε το 2017 στο 6,8%, και της Ιαπωνίας στο 2%.
Όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε από τα παραπάνω, όσον αφορά την ανάπτυξη μια μικρή υστέρηση την έχει η Μεγάλη Βρετανία κάτι το οποίο προσπαθεί να βελτιώσει με την έξοδο της από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και τον «λευκό χάρτη».
Χρέος
Σχετικά με το χρέος το οποίο αποτέλεσε την βασική αιτία της κρίσης του 2008, οι δυτικές χώρες δείχνουν να μην έχουν βρει μέχρι στιγμής την λύση, παρά το γεγονός ότι έχουν ξοδέψει τρισεκατομμύρια. Μόλις προχθές επήλθε συμφωνία στις ΗΠΑ προκειμένου να αποφύγει ένα νέο shutdown, με το δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ να ανέρχεται στο 105,4% (12/2017), της Μεγάλης Βρετανίας στο 88,3% (12/16) και της ευρωζώνης στο 83,5% (12/16). Το χρέος της Κίνας ως προς το ΑΕΠ ανέρχεται στο 46,2% (12/16), και της Ιαπωνίας στο 253% (12/17).
Σύμφωνα με τα παραπάνω, ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία και ευρωζώνη δείχνουν να έχουν σημαντικό πρόβλημα με το δημόσιο χρέος τους, ενώ αυτό της Ιαπωνίας παρά το γεγονός ότι είναι υπέρ διπλάσιο του ΑΕΠ της, μπορεί να το «ανακυκλώνει» με μηδενικό κόστος. Στον δείκτη του χρέους η Κίνα ανακηρύσσεται αδιαμφισβήτητα νικητής, καθώς κατέχει και την πρώτη θέση όσο αφορά τους πιστωτές των ΗΠΑ.
Πληθωρισμός
Ο ποιο πολυσυζητημένος δείκτης το τελευταίο χρονικό διάστημα, αλλά και η αιτία της αναταραχής που προκλήθηκε τον προηγούμενο μήνα στα χρηματιστήρια, είναι αυτός του πληθωρισμού. Οι κεντρικές τράπεζες εκτός από την ανάπτυξη, δίνουν πολύ μεγάλη βαρύτητα και στον πληθωρισμό, καθώς βάση αυτού κυρίως του δείκτη αναπροσαρμόζουν την νομισματική τους πολιτική. Ας δούμε όμως τι έχουν καταφέρει οι πέντε υπό εξέταση οικονομίες στο επίπεδο του πληθωρισμού.
Στις ΗΠΑ ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε τον προηγούμενο μήνα στο 2,20%, πάνω από τον στόχο που έχει θέση η Fed, ενώ στην Μεγάλη Βρετανία διαμορφώθηκε στο 2,70%, και στην ευρωζώνη στο 1,10%. Στην Κίνα ο πληθωρισμός τον περασμένο Φεβρουάριο ανήλθε στο 2,90%, και στην Ιαπωνία στο 1,50%.
Εάν εξαιρέσουμε την Ιαπωνία όπου βιώνει εδώ και τρεις δεκαετίες περίπου χαμηλό πληθωρισμό, από τις υπόλοιπες τέσσερις οικονομίες αυτή που εμφανίζει σαφή αδυναμία είναι η ευρωζώνη, με αξιωματούχους της κεντρικής τράπεζας να δηλώνουν ότι στο θέμα του πληθωρισμού δεν μπορεί η κεντρική τράπεζα να κάνει κάτι άλλο. Και πως να κάνουν άλλωστε, όταν τα πυρομαχικά του «μπαζούκα» εξαντλήθηκαν σε ανούσιες διασώσεις;
Η επίθεση είναι η καλύτερη άμυνα
Κι επειδή η προετοιμασία αγαπάει την νίκη, αλλά κι επειδή η επίθεση είναι η καλύτερη άμυνα, τα «γεράκια» της Fed εδώ και μια δεκαετία προετοίμαζαν την επίθεση τους. Πρόκειται άλλωστε για άριστους κυνηγούς των αιθέρων, με αλάνθαστο ένστικτο και στόφα νικητή. Από την άλλη, τα «γεράκια» της Βασίλισσας μπορεί να έχουν περιορίσει σημαντικά την επίσημη περιοχή κυνηγιού (βλ. αυτοκρατορία) αλλά ποτέ δεν έχουν περάσει στο περιθώριο. Η μη εισαγωγή του ευρώ αλλά και η έξοδος από την Ευρωπαϊκή Ένωση προδίδει τις επόμενες κινήσεις των στρατηγών, τουλάχιστον σε κάποιον έμπειρο παρατηρητή της παγκόσμιας οικονομίας.
Απεναντίας, τα «γεράκια» της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δείχνουν να πετούν με δεμένα τα πόδια (βλ. επιρροή Γερμανίας), οπότε όποια επίθεση και να πραγματοποιήσουν στο τέλος το θήραμα θα καταφέρει να τους ξεφύγει. Στην Ανατολή η αρχαία σοφία του πολιτισμού τους, έχει εξοπλίσει τα «γεράκια» της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας και της κεντρικής τράπεζας της Ιαπωνίας με μεθοδικότητα και υπομονή, κατατάσσοντας τα ως άξιους αντιπάλους των «γερακιών» της δύσης. Ποιος όμως μπορεί να ανακηρυχθεί νικητής σε αυτό το παιχνίδι στρατηγικής όπου θα του εξασφαλίσει παγκόσμια κυριαρχία;
Προκειμένου να δώσουμε απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, αξίζει να δούμε ποιος έχει σημαντικό πρόβλημα χρέους, και ποιος πραγματικά αναμένεται να πληγεί από την αύξηση επιτοκίων που έχει ξεκινήσει η Fed.
Όπως είδαμε παραπάνω, ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, ευρωζώνη και Ιαπωνία έχουν υψηλό δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ, ενώ η Κίνα είναι αυτή που αισθάνεται καλύτερα όσο αφορά το χρέος, ειδικά μετά την απομόχλευση που άρχισε να εφαρμόζει τον τελευταίο χρόνο. Το πλεονέκτημα των ΗΠΑ, Μεγάλης Βρετανίας και Ιαπωνίας είναι ότι αποφασίζουν οι ίδιες για την χάραξη της νομισματικής τους πολιτικής, ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπορεί μεν να αποφασίζει η ίδια, αλλά χρησιμοποιεί στρατηγικές οι οποίες ωφελούν μόνο μία από τις δεκαεννέα οικονομίες τις οποίες έχει υπό την ευθύνη της.
Τα σημαντικά χρέη των ιταλικών, ισπανικών αλλά και γερμανικών τραπεζών (κι όχι μόνο) τα οποία «ανακυκλώνονταν» ή καλύπτονταν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όπως φυσικά και τα κρατικά χρέη πολλών μελών της ευρωζώνης, στηριζόταν αποκλειστικά και μόνο στα μηδενικά ουσιαστικά επιτόκια. Έτσι με μηδενικό κόστος τα μέλη της ευρωζώνης κατάφερναν και συνεχίζουν να δανείζονται ξεπληρώνοντας τα παλαιότερα. Πώς μπορεί όμως η αύξηση των επιτοκίων στις ΗΠΑ να δημιουργήσει σημαντικό πρόβλημα στα μέλη της ευρωζώνης;
Προκειμένου να απαντήσουμε στο παραπάνω ερώτημα, αξίζει να παρατηρήσουμε το παρακάτω γράφημα το οποίο παρουσιάζει τα επιτόκια της Fed σε σχέση με αυτά της ευρωζώνης. Όπως μπορούμε να διακρίνουμε, και τα δύο επιτόκια έχουν θετική συσχέτιση μεταξύ τους, δηλαδή η αύξηση ή μείωση του ενός οδηγεί σε αύξηση ή μείωση του άλλου.
Πηγή γραφήματος: https://fred.stlouisfed.org
Εάν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποφασίσει να ακολουθήσει την Fed στην αύξηση των επιτοκίων, ουσιαστικά θα είναι σαν να πυροβολεί τα πόδια της, καθώς θα αυξήσει το κόστος δανεισμού για κράτη και εταιρείες με αποτέλεσμα κάποια/ες από αυτά/ες να οδηγηθούν σε χρεοκοπία, ωθώντας και την ίδια την κεντρική τράπεζα σε χρεοκοπία, μιας και είναι κάτοχος αρκετών ομολόγων είτε κρατικών είτε (κυρίως) εταιρικών.
Συμπέρασμα
Όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε από τα παραπάνω, η δεκαετία που ακολούθησε της οικονομικής κρίσης ήταν μια δεκαετία προετοιμασίας για την επόμενη μέρα, με τις κεντρικές τράπεζες σε ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία και Κίνα να δείχνουν περισσότερο προετοιμασμένες, καθώς είναι αυτές οι οποίες κάνουν τις πρώτες τους κινήσεις στην παγκόσμια οικονομική σκακιέρα. Το ποιος όμως θα καταφέρει να πει το ρουά ματ, μένει να το δούμε στη συνέχεια…….
