Ε. Μαραμής: Πώς οι τρόμπες δανεισμού χαλάνε στον πλανήτη της ανελέητης Φοροκαρπαζιάς
Ορισμένοι οικονομολόγοι, όπως ο κ. Paul Krugman, υποστηρίζουν ότι αν οι οικονομίες πέσουν σε «παγίδα ρευστότητας», η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να αυξήσει την προσφορά πιστώσεων/χρήματος με επιθετικό τρόπο και να ρίξει εξίσου επιθετικά τα επιτόκια, προκειμένου να υψωθεί ο πληθωρισμός. Αυτό, υποστηρίζει ο Krugman, θα τραβήξει την οικονομία από την παγίδα ρευστότητας και θα θέσει τις βάσεις για οικονομική ευημερία.
Στο άρθρο του στους New York Times της 11ης Ιανουαρίου 2012, έγραψε:
Αν μη τι άλλο, μάθαμε ότι η παγίδα ρευστότητας δεν είναι ούτε ένα κομμάτι της φαντασίας μας ούτε κάτι που συμβαίνει μόνο στην Ιαπωνία. Είναι μια πολύ αληθινή απειλή και αν και όταν τελειώσει θα πρέπει παρ’ όλα αυτά να προφυλαχτούμε από πιθανή επιστροφή της – πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει πολύ ισχυρό επιχείρημα τόσο για υψηλότερο στόχο πληθωρισμού όσο και για πιο επιθετική πολιτική … (της κεντρικής τράπεζας).
Είναι όντως βάσιμο το επιχείρημα, ότι μέσω της αύξησης του πληθωρισμού, η οικονομία θα μπορούσε να βγει από την παγίδα ρευστότητας;
Η αρχή της θεωρίας για την παγίδα ρευστότητας
Στο κοινό πλαίσιο σκέψης το οποίο προέρχεται από τα γραπτά του John Maynard Keynes<https://el.wikipedia.or
Οι οικονομικές κρίσεις, σύμφωνα με τον Keynes, αποτελούν αντίδραση στο γεγονός ότι οι καταναλωτές – για κάποιους ψυχολογικούς λόγους – αποφάσισαν να μειώσουν τις δαπάνες τους και να αυξήσουν τις αποταμιεύσεις τους.
Για παράδειγμα, εάν για κάποιο λόγο οι άνθρωποι βλέπουν το μέλλον αβέβαιο, θα μειώσουν τις δαπάνες τους και θα αποταμιεύσουν περισσότερα χρήματα. Επομένως, όταν ένα άτομο ξοδεύει λιγότερα, αυτό επιδεινώνει την κατάσταση κάποιου άλλου ατόμου, ο οποίος με τη σειρά του επίσης ελαττώνει τις δαπάνες του.
Έτσι τίθεται σε κίνηση ένας φαύλος κύκλος: η πτώση της εμπιστοσύνης αναγκάζει τους ανθρώπους να δαπανούν λιγότερα χρήματα και να αποταμιεύουν περισσότερα χρήματα, γεγονός που μειώνει περαιτέρω την οικονομική δραστηριότητα, κάνοντας έτσι περισσότερους ανθρώπους να αποταμιεύουν περισσότερα χρήματα κ.ο.κ.
Ακολουθώντας αυτή τη λογική, προκειμένου να μην ξεφύγει από τον έλεγχο μια ύφεση, η κεντρική τράπεζα πρέπει να αυξήσει την προσφορά χρήματος και να ρίξει επιθετικά τα επιτόκια. Μόλις οι καταναλωτές έχουν περισσότερα χρήματα, η εμπιστοσύνη τους θα αυξηθεί και θα αρχίσουν να δαπανούν ξανά, όπως υποστηρίζεται από την επικρατούσα οικονομική αντίληψη, αποκαθιστώντας έτσι την κυκλική ροή των χρημάτων.
Αν δεν μπορέσει η κεντρική τράπεζα να αυξήσει τις δαπάνες, μπορεί να το κάνει η κυβέρνηση. Γενικά, κατά τον Keynes, καταναλώστε γιατί χανόμαστε.
Στα κείμενά του, ωστόσο, ο Κέινς υποστήριξε ότι θα μπορούσε να προκύψει μια κατάσταση από την επιθετική μείωση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα, η οποία θα έφερνε τα επιτόκια σε ένα επίπεδο από το οποίο δεν θα έπεφταν περαιτέρω.
Αυτό, σύμφωνα με τον Keynes, θα μπορούσε να συμβεί, καθώς οι άνθρωποι είναι πιθανό να υιοθετήσουν την άποψη ότι τα επιτόκια έχουν φθάσει στο κατώτατο σημείο και ότι τα επιτόκια θα πρέπει να αυξηθούν στη συνέχεια, οδηγώντας έτσι σε απώλειες κεφαλαίου στα ομόλογα. Ως αποτέλεσμα, η ζήτηση για χρήμα θα γίνει εξαιρετικά υψηλή, υπονοώντας ότι οι άνθρωποι θα αποταμιεύουν χρήματα και δεν θα δαπανούν, ανεξάρτητα από την νομισματική επέκταση της κεντρικής τράπεζας.
Λέει ο Keynes:
Υπάρχει η πιθανότητα, για τους προαναφερθέντες λόγους, πως, αφού το επιτόκιο μειωθεί σε ένα ορισμένο επίπεδο, η προτίμηση για ρευστότητα μπορεί να γίνει σχεδόν απόλυτη υπό την έννοια ότι σχεδόν όλοι προτιμούν τα μετρητά από το να κατέχουν ένα χρέος που αποδίδει τόσο χαμηλό επιτόκιο. Στην περίπτωση αυτή, η νομισματική αρχή θα μπορούσε να χάσει τον πραγματικό έλεγχο του επιτοκίου.1<https://www.eleyth
Ο Κέινς υποστήριξε ότι, όταν οι πολιτικές χαμηλών επιτοκίων καθίστανται αναποτελεσματικές, οι κυβερνητικές αρχές πρέπει να εισέλθουν στο παιχνίδι και να δαπανήσουν αυτές. Οι δαπάνες μπορούν να αφορούν κάθε είδος κυβερνητικών σχεδίων – αυτό που έχει σημασία, είναι πως πρέπει να προσφερθεί πολύ χρήμα, το οποίο αναμένεται να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Με υψηλότερο επίπεδο εμπιστοσύνης, οι καταναλωτές θα μειώσουν τις αποταμιεύσεις τους και θα αυξήσουν τις δαπάνες τους, αποκαθιστώντας έτσι την κυκλική ροή των χρημάτων.
Είναι πλούτος το χρήμα;
Στο κεϋνσιανό πλαίσιο σκέψης, η συνεχώς αυξανόμενη νομισματική ροή είναι το κλειδί της οικονομικής ευημερίας. Αυτό που οδηγεί στην οικονομική ανάπτυξη είναι η νομισματική δαπάνη. Όταν οι άνθρωποι δαπανούν περισσότερα από τα χρήματά τους, θεωρείται, ότι αποταμιεύουν λιγότερα χρήματα. Αντίθετα, όταν οι άνθρωποι μειώνουν τις χρηματικές τους δαπάνες στο κεϋνσιανό πλαίσιο σκέψης, θεωρείται, πως αποταμιεύουν περισσότερα.
Παρατηρούμε ότι στο δημοφιλές – δηλαδή στο κεϋνσιανό – οικονομικό σκεπτικό, η αποταμίευση αποτελεί άσχημο νέο για την οικονομία: όσο περισσότερο αποταμιεύουν οι άνθρωποι, τόσο το χειρότερο. (Υποστηρίζεται στους maistream οικονομικούς κύκλους, πως η παγίδα ρευστότητας προέρχεται από την υπερβολική αποταμίευση και την έλλειψη κατανάλωσης). Ωστόσο, το να υποτεθεί πως οι άνθρωποι μπορούν να έχουν απεριόριστη ζήτηση για χρήματα (να αποταμιεύουν χρήματα) γεγονός που υποτίθεται ότι οδηγεί σε παγίδα ρευστότητας, σύμφωνα με τη δημοφιλή άποψη, θα σήμαινε ότι κανείς δεν θα αντάλλαζε αγαθά.
Προφανώς, αυτό δεν είναι μια ρεαλιστική υπόθεση, δεδομένου ότι οι άνθρωποι χρειάζονται αγαθά για να υποστηρίξουν τη διαβίωση και την ευημερία τους. Σημειώνουμε σε αυτό το σημείο: η ζήτηση για χρήμα εκ μέρους των ανθρώπων, δεν συμβαίνει για να το αποταμιεύσουν επ’ αόριστον, αλλά για να το χρησιμοποιήσουν για ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών κάποια στιγμή στο μέλλον. Όντας μέσο ανταλλαγής αγαθών, το χρήμα μπορεί να βοηθήσει μόνο στην ανταλλαγή αγαθών του ενός παραγωγού, για τα προϊόντα ενός άλλου παραγωγού. Η κατάσταση της ζήτησης για χρήμα, δεν μπορεί να μεταβάλει την ποσότητα των παραγόμενων αγαθών, δηλαδή δεν μπορεί να μεταβάλει την αποκαλούμενη πραγματική οικονομική ανάπτυξη. Ομοίως, η αλλαγή στην προσφορά χρήματος δεν έχει καμία δύναμη για την ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας.
Αποταμίευση = η υπέρβαση της τρέχουσας παραγωγής έναντι της τρέχουσας κατανάλωσης
Σε αντίθεση με τη δημοφιλή σκέψη, η παγίδα ρευστότητας δεν εμφανίζεται ως συνέπεια στην μεγάλη αύξηση της ζήτησης για χρήμα εκ μέρους των καταναλωτών. Οφείλεται στις προηγηθείσες πολύ χαλαρές νομισματικές πολιτικές, οι οποίες προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στην δεξαμενή των πραγματικών αποταμιεύσεων.
Σύμφωνα με τον von Mises:
Η απαραίτητη προϋπόθεση για οποιαδήποτε επέκταση της παραγωγικής διαδικασίας, είναι η εξοικονόμηση (αποταμίευση, saving), δηλαδή η υπέρβαση της τρέχουσας παραγωγής έναντι της τρέχουσας κατανάλωσης. Η εξοικονόμηση (αποταμίευση, saving) είναι το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της υλικής ευημερίας και προς οποιαδήποτε περαιτέρω πρόοδο κατ’ αυτό τον τρόπο.2<https://www.eleytheria
Όσο ο ρυθμός αύξησης της δεξαμενής των πραγματικών αποταμιεύσεων παραμένει θετικός, αυτό μπορεί να συνεχίσει να διατηρεί στη ζωή παραγωγικές και αντι-παραγωγικές δραστηριότητες. Εντούτοις, τα προβλήματα προκύπτουν όταν, λόγω της χαλαρής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, προκύπτει μια παραγωγική δομή η οποία καταναλώνει πολύ περισσότερα καταναλωτικά αγαθά από αυτά που παράγει. Αυτή η υπερβολική κατανάλωση ως προς την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών, οδηγεί σε μείωση των πραγματικών αποταμιεύσεων.
Αυτό με τη σειρά του αποδυναμώνει την υποστήριξη των οικονομικών δραστηριοτήτων, με συνέπεια να βυθιστεί η οικονομία. Η συρρίκνωση της δεξαμενής των πραγματικών αποταμιεύσεων (μη καταναλωθέντα αγαθά – ρυθμός παρούσης παραγωγικής απόδοσης, έναντι παρούσης κατανάλωσης), εκθέτει την δημοφιλή πλάνη πως: η χαλαρή νομισματική πολιτική της κεντρικής τράπεζας, μπορεί να «αναπτύξει» την οικονομία.
Μόλις η οικονομία πέσει σε ύφεση λόγω της συρρίκνωσης της δεξαμενής των πραγματικών αποταμιεύσεων, (μη καταναλωθέντα αγαθά – ρυθμός παρούσης παραγωγικής απόδοσης, έναντι παρούσης κατανάλωσης) οποιαδήποτε κυβέρνηση ή κεντρική τράπεζα επιχειρεί να αναζωογονήσει την οικονομία θα αποτύχει.
Οι προσπάθειες αυτές όχι μόνο δεν θα αναζωογονήσουν την οικονομία. Θα εξαντλήσουν περαιτέρω την πραγματική δεξαμενή της αποταμίευσης, παρατείνοντας έτσι την οικονομική ύφεση.
Ομοίως, οποιαδήποτε πολιτική αναγκάζει τις τράπεζες να επεκτείνουν το δανεισμό ανύπαρκτων αποταμιεύσεων (out of thin air) θα βλάψει περαιτέρω την δεξαμενή των αποταμιεύσεων του πραγματικού πλούτου και θα μειώσει ακόμα περισσότερο την ικανότητα των τραπεζών να δανείζουν.
Ψευδαίσθηση πλούτου το ακάλυπτο χρήμα «από το πουθενά».
Να σημειωθεί εδώ πως η ουσία του δανεισμού είναι οι πραγματικές αποταμιεύσεις (savings – αγαθά μη καταναλωθέντα) και όχι τα χρήματα καθ’ αυτά. Οι πραγματικές αποταμιεύσεις επιβάλλουν περιορισμούς στην ικανότητα των τραπεζών να δανείζουν. Το χρήμα είναι μόνο το μέσο ανταλλαγής, το οποίο αντιπροσωπεύει τις πραγματικές αποταμιεύσεις (μη καταναλωθέντα αγαθά). Επίσης να σημειωθεί ότι χωρίς την επέκταση των πραγματικών αποταμιεύσεων, οποιαδήποτε επέκταση του τραπεζικού δανεισμού, θα αυξήσει απαραίτητα και τα μη αποδοτικά assets των τραπεζών (Κόκκινα δάνεια κλπ). Σε αντίθεση με τον Krugman και τους εν Ελλάδι οπαδούς της ανάποδης οικονομικής θεωρίας του Κέινς, υποστηρίζουμε πως η Ελληνική οικονομία δεν έπεσε σε παγίδα ρευστότητας λόγω της ισχυρής ζήτησης για χρήμα εκ μέρους των Ελλήνων. Έπεσε σε παγίδα ρευστότητας λόγω των νομισματικών πολιτικών της Ε.Κ.Τ. και των δημοσιονομικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι χαλαρές νομισματικές πολιτικές και οι υπέρογκες κυβερνητικές δαπάνες εξάντλησαν την δεξαμενή των πραγματικών αποταμιεύσεων. Αυτό που απαιτείται σε αυτή την περίπτωση δεν είναι να συνεχιστεί η νομισματική χαλάρωση (όπως συμβαίνει στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ), αλλά το ακριβώς αντίθετο. Ο καθορισμός υψηλότερου στόχου προσφοράς χρήματος και μειωμένων τεχνητά επιτοκίων, όπως πρότεινε ο Krugman, αποδυναμώνει περαιτέρω την πραγματική αποταμίευση και εγγυάται ότι η οικονομία θα παραμείνει σε κατάσταση ύφεσης για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Όσον αφορά την Ελλάδα, η πραγματική παγίδα ρευστότητας είναι οι Ελληνικές κυβερνήσεις και οι εταίροι τους στις Βρυξέλλες. Με το 65% του πραγματικού πλούτου να λεηλατείται μέσω ανηλεούς φορολόγησης, καμία νομισματική, η δημοσιονομική πολιτική δεν θα βελτιώσει την κατάσταση. Η κατάσταση στην Ελλάδα θα βελτιωθεί, όταν απομακρυνθεί όσο πιο μακριά γίνεται το μακρύ χέρι του κράτους, Ευρωπαϊκού και Ελληνικού, από την οικονομία.
Ευθύμης Μαραμής, Οικονομικός Αναλυτής
Ελεύθερη Αγορά – Austrian Economics
(https://www.eleytheriagora.gr)